Một ngày làm giấy Dó truyền thống của người Mường ở vùng cao Hòa Bình
Thanh Tùng |
Hòa Bình - Từ những nguyên liệu tự nhiên, người dân tộc Mường đã thổi hồn vào chúng để tạo nên những sản phẩm giấy Dó rất độc đáo, có một không hai ở vùng cao Hòa Bình.
Người dân tộc Mường ở Hòa Bình đã sáng tạo ra giấy Dó, đây là loại vật liệu được dùng phổ biến trong các lễ nghi, phong tục truyền thống của dân tộc mình. Đến nay, loại giấy này còn được dùng rất vào nhiều vào việc làm quà lưu niệm như sổ tay, hay trong lĩnh vực nghệ thuật như in vẽ tranh, viết thư pháp...Tuy nhiên, sự xuất hiện của giấy Dó ở thời điểm hiện tại là sự góp sức lớn của các tổ chức phi chính phủ cùng người dân tộc Mường ở Hòa Bình nhằm phục dựng lại nghề làm giấy đã gần như thất truyền hàng trăm năm qua.Ngày 23.6, PV có mặt tại thôn Suối Cỏ, xã Cao Sơn, huyện Lương Sơn. Đây là nơi duy nhất sản xuất ra những tờ giấy Dó tại tỉnh Hòa Bình, do ông Nguyễn Xuân Chúc cùng 6 thành viên khác gìn giữ và duy trì làng nghề.Trải nghiệm cùng người dân về quá trình làm giấy mới thấy được sự vất vả, phải trải qua 35 công đoạn trong 7 – 10 ngày mới hoàn thành 1 sản phẩm giấy Dó đơn giản. Nếu để có những họa tiết lá hay các hình tượng khác nhau thì quy trình chế tác phải nhân lên gấp bội phần.Nguyên liệu chính của giấy Dó là vỏ của cây Dướng - loại cây thường mọc tại các vùng đồi núi cao, người dân gặp nhiều khó khăn trong việc thu hoạch chúng.Ông Chúc chia sẻ: “Sau khi vỏ cây được tách ra khỏi thân sẽ được rửa sạch, sau đó mang đi luộc cho thật nhừ cùng với vôi sống bọc trong lớp vải để lọc bột mịn, rồi ngâm nước trong khoảng 1 ngày giúp vật liệu này mềm hơn nữa”.Có rất nhiều loại giấy Dó, tùy vào thành phần cũng như màu sắc mà công đoạn tiếp theo sẽ được thực hiện bằng nhiều các khác nhau. Người thợ sẽ để nguyên lớp vỏ ngoài cùng nhằm giữ lại màu xanh khi làm giấy xanh, hoặc bóc lớp vỏ ấy đi chỉ giữ lại lớp lụa trắng bên trong để cho chất lượng giấy trắng nhất.Rồi vỏ cây sẽ được đập thủ công để lấy chất bột bên trong, sau đó được trộn lẫn vào cùng với các loại cây, củ tự nhiên để tạo màu, và cho ra các chất liệu giấy khác nhau như: củ hoàng đằng, củ nghệ, thân cây chuối, lá tre, cây rau ngót,...Các vật liệu sẽ được thả vào một thùng chứa, hòa tan cùng với nước. Người thợ làm giấy cho thêm vào đó dung dịch nước mò – chất giúp kết dính các vật liệu lại với nhau.Bà Hoàng Thị Hậu (vợ của ông Chúc) nói: “Công đoạn khó nhất là seo giấy, người làm phải có bàn tay khéo léo để thực hiện những bước đầu trong việc định hình khuôn khổ, cũng như độ dày mỏng của tờ giấy”.Các tờ giấy khi đang còn ướt sẽ được xếp chồng lên nhau rồi đưa vào khuôn ép trong vòng 1 ngày. Sau đó, người thợ làm giấy sẽ bóc các lớp giấy Dó khéo léo để mang từng tờ ra phơi cho khô. Đó là các công đoạn để tạo ra giấy Dó độc đáo của người Mường ở Hòa Bình.Để giữ gìn và bảo tồn nghề truyền thống này, ông Chúc cùng người dân tại thôn Suối Cỏ đã vô cùng vất vả bởi quá trình tạo ra tờ giấy Dó tốn nhiều thời gian cùng công sức, giá trị kinh tế lại thấp. Từ 50 thành viên đến nay chỉ còn 7 người tại địa phương duy trì nghề này.“Lòng yêu nghề, yêu bản sắc dân tộc đã thôi thúc tôi luôn cố gắng gìn giữ nghề làm giấy Dó. Trong hơn 10 năm qua, tôi vẫn đau đáu việc tìm người nối dõi cùng mong muốn các thế hệ người Mường ở Hòa Bình vẫn còn biết cách làm cũng như được sử dụng loại giấy đặc biệt của dân tộc mình”, ông Chúc bộc bạch.
