Ngày 27.6 (nhằm ngày 10.5 âm lịch), tại Đảo Yến Hòn Nội, lễ hội Yến sào Khánh Hòa năm 2023 được tổ chức với sự tham gia của gần 700 người lao động, những người làm trong ngành khai thác, chế biến, kinh doanh Yến Sào ở Khánh Hòa và các địa phương trên cả nước.
Theo sử sách, năm 1328, đề đốc Thuỷ quân Lê Văn Đạt (thời nhà Trần) là người đã phát hiện ra các hòn đảo ở vùng biển Bình Khang (Khánh Hòa ngày nay) có yến làm tổ. Sau đó, ông đã cho quân bảo vệ, khai thác và phát triển nguồn tài nguyên quý này. Nghề Yến sào ra đời từ đó và ông được suy tôn là thủy tổ nghề Yến sào Việt Nam.
Kế nghiệp Thủy tổ là An phủ sứ Bình Khang Lê Văn Quang - Đình trưởng Bích Đầm cùng con gái Lê Thị Huyền Trâm - Đại đô đốc Thủy quân Tây Sơn - đảm nhiệm sứ mệnh bảo vệ, phát triển các đảo yến.
Ngày 10.5 âm lịch, năm 1793, trong cuộc chiến bảo vệ chủ quyền và các đảo yến, đại đô đốc Lê Thị Huyền Trâm cùng cha và các tướng sĩ đã hy sinh.
Từ đó, người dân suy tôn bà là đảo chủ Thánh Mẫu và lập miếu thờ trên đảo yến Hòn Nội. Và ngày 10.5 âm lịch được người dân địa phương long trọng tổ chức cúng giỗ Thánh Mẫu nhằm ghi nhớ công ơn của bà và tướng sĩ Tây Sơn hy sinh bảo vệ đảo yến.
Trải qua thăng trầm lịch sử, đến nay các bậc hậu duệ tiếp nối chọn ngày này tổ chức lễ hội Yến sào tại đền thờ tổ nghề yến ở đảo Hòn Nội. Ông Lê Đức Tiến - Phó Tổng Giám đốc Công ty Yến Sào Khánh Hòa- Đơn vị được giao nhiệm vụ tổ chức lễ hội hằng năm, cho biết: Câu chuyện nghề khai thác yến sào được tái hiện một cách đầy đủ, đậm nét truyền thống trong lễ hội Yến sào Khánh Hòa.
Điểm chính ở lễ hội là phần nghi lễ cúng dâng hương tại đến thờ tổ với đầy đủ ban bệ gồm 20 người gồm: Thầy xướng, chánh tế, bồi tế... Chủ tế là người phải hội đủ điều kiện am hiểu mọi điều về ngành nghề và thường là hậu duệ của các gia đình họ Lê có truyền thống khai thác yến sào trăm năm qua.
Tiếp đến là nghi lễ cúng tống na diễn ra từ 13h với thuyền lễ vật chuyển ra biển lớn tri ân tiền nhân về biển.
Không chỉ là ngày tưởng nhớ, tri ân tổ nghề, lễ hội Yến sào Khánh Hòa còn là dịp để người lao động, hậu duệ chi tộc họ Lê phường Vĩnh Nguyên và phường Phước Hải, các thế hệ của đại gia đình Yến sào Khánh Hòa và các tỉnh thành cả nước gặp gỡ, trao đổi, học hỏi kinh nghiệm, tạo sự kết nối để phát triển nghề yến sào.
Hướng đến nghề yến bền vững, song hành khai thác, bảo vệ và phát triển chính là chỉ nam trong mỗi mùa lễ hội được những người làm nghề yến truyền nối cho hậu duệ nghề.
Với những nét riêng biệt, lễ hội Yến sào và lễ hội cầu ngư, lễ hội trầm hương đang được tỉnh Khánh Hòa đặt mục tiêu nâng tầm thành lễ hội đặc trưng của địa phương, quảng bá đến du khách trong và ngoài nước.
Là đơn vị được giao quản lý, khai thác và phát triển ngành nghề, Công ty Yến Sào Khánh Hòa 33 năm qua đã từng bước đưa ngành phát triển từ 7 đảo yến ban đầu đến nay là 33 đảo với 173 hang yến được bảo vệ và hơn 40 dòng sản phẩm chế biến từ yến sào Khánh Hòa chất lượng cao đang hiện diện trên thị trường. Năm 2022, lần đầu tiên yến sao Khánh Hòa ra mắt sản phẩm tinh chất yến sào thiên nhiên Khánh Hòa. Đây là bước tiến mới mở ra những dòng sản phẩm trong lĩnh vực y học, làm đẹp …từ tinh chất yến sào.
