Thành nhà Hồ là công trình kiến trúc bằng đá độc đáo có một không hai tại Việt Nam, được xây dựng chỉ trong ba tháng (từ tháng 1/1397). Thành còn được gọi là Tây Đô (hay Tây Giai) để phân biệt với Đông Đô (Thăng Long, Hà Nội). Nơi đây từng là trung tâm kinh tế, chính trị, văn hóa vào cuối triều Trần và kinh đô của nước Đại Ngu trong 7 năm (1400-1407).
Thành nhà Hồ gồm 3 bộ phận, La thành, Hào thành và Hoàng thành. Trong đó, công trình đồ sộ nhất và còn khá nguyên vẹn cho đến ngày nay là Hoàng thành. Hai bộ phận còn lại đã bị thời gian, chiến tranh phá huỷ, nay chỉ còn dấu vết mờ nhạt.
Con đường Hoàng Gia (hay Ngự đạo) là con đường Hoàng đế đi, nằm ở chính giữa Kinh đô theo trục Bắc – Nam trong quy hoạch tổng thể của các Kinh đô cổ Phương Đông. Cuộc khai quật năm 2021- 2022 tập trung vào khu vực trung tâm nội thành. Nơi đây được phân làm 2 khu: Khu A gồm các hố đào ở phía Bắc trục đường Đông - Tây với tổng diện tích 3.500m2; khu B gồm các hố đào ở phía Nam dọc đường Đông - Tây với tổng diện tích 9.500m2.
Cuộc khai quật đường Hoàng Gia cho thấy nhiều dấu tích mới, trong đó có sự khác biejt rõ rệt về vật liệu xây dựng ở khu A và khu B. Cụ thể, vật liệu xây dựng con đường Hoàng Gia ở khu A chủ yếu là đá phiến kết hợp với gạch xây, còn khu B không có đá phiến mà chủ yếu là gạch ngói vụn, gạch hình chữ nhật màu đỏ thời Hồ.
Bên cạnh đó, trục đường Hoàng Gia tại khu A và khu Bê cũng khai quật được hàng chục dấu tích kiến trúc lớn của kinh đô. Từ năm 202- đến nay, ở cả hai khu đã xuất lộ nhiều cụm kiến trúc như cụm kiến trúc trung tâm tại khu vực Nền Vua, 2 kiến trúc cổng, 1 kiến trúc trung tâm tại khu B...
Về di vật, cuộc khai quật tìm thấy nhiều loại hình gạch trang trí hoa cúc, hoa sen, hoa đồng tiền thời Lý-Trần, hoa dây thời Lê và nhiefu lại hình gạch vuông, gạch chữ nhật, gạch trang trí in chữ Hán sản xuất tại Thành nhà Hồ. Bên cạnh đó, còn phát hiện thêm các mảnh lá đề trang trí rồng, mảnh ngói sen kép, ngói cong tráng men vàng thời Trần-Hồ.
Cấu trúc và vật liệu xây dựng con đường Hoàng Gia đã được khám phá rõ ràng từ cuộc khai quật. Con đường được phỏng đoán chỉ gồm 1 làn khoảng gần 5m như đã xuất lộ ở cửa Nam, được lát bằng đá phiến ở nửa phía Nam và xây bằng gạch ở nửa phía Bắc.
Mục tiêu lớn nhất của cuộc khai quật là nghiên cứu con đường Hoàng Gia nhằm tìm hiểu về cấu trúc tổng thể của kinh đô. Tới nay, cuộc khai quật đã có nhiều phát hiện mới, góp phần tìm hiểu cấu trúc và kiến trúc Thành nhà Hồ qua các thời kỳ lịch sử.
