Lễ hội cầu ngư là lễ hội truyền thống của cư dân vùng biển miền Trung, trong đó có Khánh Hòa. Ngư dân Khánh Hòa từ lâu đời vốn có tục thờ ông Nam Hải. Ông Nam Hải là loài cá Ông Voi, loài cá có thân hình to lớn nhưng bản tính hiền hòa, thường cứu giúp ngư dân mỗi khi gặp nạn trên biển.
Khi cá Ông Voi chết trôi dạt vào bờ thuộc địa phận làng biển nào thì làng biểnđó lập lăng thờ phụng rất nghiêm cẩn. Lăng được gọi là Lăng Ông Nam Hải.
Với nhiều nét đặc thù, lễ hội cầu ngư ở Khánh Hòa là yếu tố tổng hợp các hình thức nghệ thuật truyền thống, diễn xướng dân gian, các trò chơi dân gian… tạo thành một bức tranh sinh động, đa sắc của ngày hội làng biển.
Năm 2012, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã có quyết định công nhận Lễ hội cầu ngư ở Khánh Hòa là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Ông Văn Đình Ân – Giám đốc Trung tâm Văn hóa - Điện ảnh Khánh Hòa – cho biết: “Bảo tồn và phát huy lễ hội cầu ngư ở Khánh Hòa là bảo tồn các giá trị văn hóa đã được nhân dân miền biển dày công bồi đắp, giữ gìn qua nhiều thế hệ”.
Tham gia lễ hội có hơn 300 nghệ nhân, ngư dân hai phường Vĩnh Nguyên và Vĩnh Trường (TP. Nha Trang). Lễ hội bắt đầu với lễ Nghinh Ông, rước sắc rồi vào đền làm lễ chính. Hai đoàn rước từ phía Bắc và phía Nam của ngư dân hai phường cùng về đền tế lễ chính.
Sau lễ tế chính là trò diễn Bả Trạo, vừa là trò diễn nghệ thuật vừa là một nghi thức chính trong tế lễ. Khi Nghinh Ông ở vạn lạch trở về lăng, trò diễn này để rước Ông nhập lăng.
Hát bả trạo còn gọi là chèo bá trạo, hò hầu linh, hát bạn chèo đưa linh. Các vị cao niên ở các làng biển miền Trung giải thích “bá” nghĩa là nắm chắc, “trạo” nghĩa là mái chèo. Nắm chắc mái chèo giữa biển khơi là tâm nguyện của cư dân miền biển.
Trong đời sống tâm linh của người dân nơi đây, cá Ông quan trọng như một vị thần phù hộ, đem lại may mắn cho ngư dân đi biển. Những ngày đầu xuân, ngư dân tề tựu về lăng tổ chức lễ hội cầu ngư cầu mong “Ông đem mồi dẫn cá sớm trưa, giúp người chài lưới dư thừa ấm no”.
Sau đó là múa lục cúng hoa đăng, múa lân… thể hiện khát vọng hòa bình của nhân dân trăm họ. Lễ hội thu hút sự quan tâm của đông đảo người dân và du khách.
