Điểm sản của làng Bàu Chánh Trạch (thuộc thôn Chánh Trạch 1, xã Mỹ Thọ, huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định) là giống bí đao “khổng lồ” nổi tiếng ngoài Bắc trong Nam.
Không biết nghề trồng bí đao ở Bàu Chánh Trạch có từ bao giờ, nhưng những lão nông U60, U70 ở đây lớn lên dưới những giàn bí đao xanh um trĩu quả, cả cuộc đời họ cũng chỉ gắn với bí đao.
“Có người nói do nguồn nước ngầm nơi này rất dồi dào, có lẽ nhờ đó mà bí đao hấp thụ được nhiều nước để phát triển, cho trái to. Có người nói do thổ nhưỡng ở đây đặc biệt, giàu dinh dưỡng nên bí đao phát triển tốt. Tui không biết nguyên nhân gì, nhưng trồng được giống bí “khủng” này là “lộc” trời, dân làng tui chỉ biết chăm chỉ trồng trọt để giữ nghề truyền thống” - bà Nguyễn Thị Én (62 tuổi, ở thôn Chánh Trạch 1) chia sẻ.
Vì trọng lượng mỗi quả bí lớn nên những người nông dân Bàu Chánh Trạch làm giàn rất công kỹ. Giàn chủ yếu được làm bằng tre, phi lao, bạch đàn... với những trụ chắc chắn để nâng đỡ quả bí. Sau khi làm giàn, người nông dân tính toán kỹ lưỡng các công đoạn từ gieo hạt cho đến khi thu hoạch.
Bí đao ở Bàu Chánh Trạch thường được xuống giống từ giữa tháng 11 đến đầu tháng Chạp âm lịch. Sau Tết Nguyên đán, dây bí bắt đầu ra hoa, kết trái. Thời điểm này, nông dân phải canh và giữ lại những trái đẹp, mỗi dây bí chỉ giữ lại một trái.
Khi bí nặng vài kg thì dùng dây để giữ bí không rơi khỏi giàn. Dây buộc bí thường là rơm quấn lại hoặc đoạn lưới đánh cá. Bí đao được thu hoạch vào cuối tháng 4 âm lịch. Vì quả lớn nên lúc thu hoạch phải có nhiều người để tránh cho bí khỏi bị rơi. Thông thường, thu hoạch một quả bí cần đến 3 người: 1 người cắt dây và 2 người giữ bí.
Ngoài thu hoạch quả, nông dân còn thu hoạch nước hứng từ dây bí đao. Mỗi dây có thể lấy lên đến vài lít nước, giá mỗi lít dao động từ 70.000 - 100.000 đồng. Nước bí đem cất vào can nhựa, để trên 2 ngày cho nước lắng lại là có thể uống. Nước từ thân bí dùng để thanh nhiệt, mát gan, trị các loại bệnh thông thường như lang ben, hắc lào và có thể để từ năm này qua năm khác mà không bị hỏng.
Theo ông Nguyễn Ngọc Tuyên - Chủ tịch UBND xã Mỹ Thọ, bí đao “khổng lồ” chỉ vùng này mới có, đó là nhờ nguồn đất có mạch nước ngầm đặc biệt, giúp gốc bí luôn có độ ẩm tự nhiên để trái bí to kỳ lạ. Sản vật bí đao Chánh Trạch khá nổi tiếng kích thước “khủng”, được trưng bày ở các dịp lễ hội phục vụ khách tham quan.
“Thời gian qua, chính quyền cấp trên thường xuyên hỗ trợ để chính quyền xã liên tục quảng bá sản phẩm bí đao “khổng lồ” ở bàu Chánh Trạch, tìm đầu ra và vị thế vững chắc cho sản phẩm. Trên cơ sở lợi thế đã đạt được, sắp tới chính quyền địa phương sẽ khuyến khích người dân mở rộng thêm diện tích. Hy vọng trong tương lai, đây sẽ là một sản phẩm đặc biệt của Mỹ Thọ và là nguồn thu nhập ổn định, lâu dài cho người dân” - ông Tuyên cho biết.
Khoảng 3 năm trở lại đây, sản phẩm bí đao “khổng lồ” ở Chánh Trạch 1 trở nên nổi tiếng. Một công ty du lịch đã liên kết với các hộ dân trồng bí đao để triển khai tour du lịch cộng đồng đến đây. Khi đến mùa thu hoạch, họ đã đưa khách du lịch đến đây tham quan, chụp ảnh với những trái bí lớn bằng người lớn.
Ngoài ra, du khách đến đây còn được thưởng thức các món làm từ bí đao như: canh bí đao hầm xương, trà bí đao sao trên than hồng, uống nước bí đao nguyên chất... Nhiều du khách cũng không quên mua bí đao “khổng lồ” mang về để cả nhà dùng và biếu cho người thân.
