“Du lịch sáng tạo”, một thuật ngữ còn khá mới để chỉ một loại hình du lịch mà như cách gọi của UNESCO là “thế hệ 3”, để phân biệt với loại hình du lịch thế hệ 1 (du lịch biển, nghỉ ngơi và thư giãn) và thế hệ 2 (du lịch văn hóa, tour du lịch tới các di tích văn hóa, bảo tàng).
Du lịch sáng tạo hiểu nôm na là loại hình có nhiều hoạt động tương tác với văn hóa bản địa, những hoạt động mang tính giáo dục, cảm xúc với điểm đến, với văn hóa và con người tại đó.
Theo ông Nguyễn Văn Tuấn, Tổng Cục trưởng Tổng cục Du lịch thì “Du lịch sáng tạo” hay các loại hình sản phẩm mang tính sáng tạo là một trong những hướng đi quan trọng để Tổng cục tái cấu trúc nhành du lịch với 6 nhóm vấn đề chính, sau khi Quốc hội thông qua Luật Du lịch và Bộ Chính trị ra Nghị quyết 18 về phát triển du lịch trở thành nền kinh tế mũi nhọn.
Thực tế thì ở Việt Nam, từ nhiều năm trước ở nhiều nơi, đã xuất hiện sản phẩm du lịch có đặc điểm của du lịch sáng tạo nhưng chưa nhận dạng/ gọi tên là “sản phẩm du lịch sáng tạo”.
Ví dụ tour “Một ngày làm cư dân phố cổ” ở Hội An. Du khách sẽ sống với gia đình nghệ nhân làng nghề, được hướng dẫn và tự tay làm một chiếc đèn lồng. Ra đồng trồng rau với người nông dân ở làng rau Trà Quế, hoặc thậm chí là được trực tiếp lênh đênh trên sông nước tập chèo thuyền, thả lưới, phán đoán cá mắc mồi rồi trải qua những bữa cơm cá tự nướng với cư dân làng chài Thanh Nam.
Tương tự, sản phẩm đã định danh “Một ngày làm dân chài” ở làng chài Vung Viêng (Hạ Long) cũng cho khách cơ hội hiểu văn hóa “làng trên nước”, các cách thức kiếm sống và khai thác nguồn lợi từ biển thông qua trải nghiệm bắt cá, các sinh hoạt tinh thần của dân cư làng chài…
Tuy nhiên, vì mới chỉ phát triển tự phát, manh mún nên các sản phẩm này bộc lộ không ít những hạn chế: chưa khai thác và thể hiện được tính đặc trưng văn hóa vốn có của sản phẩm, vẫn tiềm tàng những hiện tượng đẩy giá cao đối với khách du lịch nước ngoài, chèo kéo khách, bán phá giá… tạo nên một diện mạo không chuyên nghiệp của du lịch Việt Nam.
Theo ông Nguyễn Văn Tuấn thì mãi gần đây, Việt Nam mới xuất hiện những sản phẩm du lịch sáng tạo đáp ứng được các tiêu chí: Ý tưởng mới khác biệt; Tạo cảm xúc và ấn tượng trong trải nghiệm cho du khách và giá trị gia tăng cao.
Có thể kể đến cầu Vàng Đà Nẵng vừa lọt vào tốp những cầu đi bộ ấn tượng nhất thế giới đang gây sốt trên mạng xã hội, vở diễn thực cảnh “Tinh hoa Bắc bộ” ở chùa Thầy hay Công viên văn hóa chủ đề Ấn tượng Hội An vừa mới khai trương với điểm nhấn là vở diễn thực cảnh “Ký ức Hội An”…
Ông Nguyễn Văn Tuấn nhận định “Công viên Ấn tượng Hội An – Hoi An Impression Theme Park là một sản phẩm du lịch tiêu biểu, tiên phong trong phát triển các sản phẩm du lịch sáng tạo”.
Là sản phẩm được đầu tư công phu, bài bản, quy mô hoành tráng xuất phát từ sự dũng cảm, một tầm nhìn xa và một giấc mơ lớn- đang nổi lên như một điểm đến “phải đến” và màn trình diễn “phải xem” khi du lịch Hội An.
Nhiều năm nay, Việt Nam đúng nghĩa là đang vật lộn để tạo ra những sản phẩm du lịch mới. Và kinh nghiệm của những sản phẩn du lịch mới, gồm cả sản phẩm du lịch sáng tạo ở Việt Nam và cả thế giới là thất bại nhiều hơn thành công với rất nhiều lý do.
Để thành công thì cần phải có nhiều, rất nhiều sản phẩm được xuất phát từ tầm nhìn và giấc mơ lớn về một Việt Nam thịnh vượng, kiểu GDP không còn phụ thuộc vào bán gạo hay đào than, hút dầu nữa mà phải từ… du lịch, từ kinh tế sáng tạo!
Và để các sản phẩm du lịch sáng tạo có thể tồn tại và phát triển cần sự tham gia của các cơ quan quản lý nhà nước trong vai trò kiến tạo chính sách; sự dũng cảm của chủ đầu tư khi đầu tư vào các sản phẩm mới; vai trò kết nối, thúc đẩy kinh doanh của doanh nghiệp du lịch lữ hành; nhiệm vụ lan tỏa của các cơ quan truyền thông và sự chung tay của cộng đồng để phát huy các giá trị của sản phẩm.
