Hướng đi mới
Suốt những năm tháng rong ruổi ở nhiều bản làng Tây Bắc, hình ảnh những cô gái Thái nghiêng đầu bên khung cửi, tay đưa thoi nhịp nhàng đã khiến chị Trương Thị Thu Thuỷ ấn tượng mãi. Với chị Thuỷ, mỗi người con gái Thái như một "nghệ nhân" tài hoa, những hoa văn, họa tiết họ dệt như có hồn, lung linh và rất sống động.
Từng làm việc với tư cách là tư vấn viên độc lập cho Mạng lưới dệt thổ cẩm miền Trung - Tây Nguyên (do Tổ chức cứu trợ, phát triển quốc tế FIDR điều phối), sau khi dự án kết thúc, chị Thuỷ rất mong muốn tìm hướng đi mới cho những sản phẩm thủ công bà con vùng cao.
Ra đời năm 2011, "Chie Dù pù dù pà ơi!" như một hướng đi mới bền vững cho nghề dệt thổ cẩm truyền thống ở Việt Nam lúc bấy giờ. Từ dự án này, chị Thuỷ mong muốn kết nối sản phẩm của bà con đến với người tiêu dùng, đồng thời, tiếp tục thực hiện các dự án nhỏ để nâng cao tay nghề cho người dân và hỗ trợ phụ nữ vùng cao phát triển sinh kế bằng chính nghề dệt truyền thống.
Lấy thiên nhiên làm hình mẫu, thổ cẩm của người Thái Tây Bắc giống như cảnh thiên nhiên thu nhỏ, là cỏ cây hoa lá, là con chim, con khỉ trong rừng hay ngọn núi sau nhà, con suối trước mặt với các màu trắng, đỏ, vàng, xanh lá cây, tím.... Họa tiết thổ cẩm thường đối xứng với nhau, phản ánh quan niệm về sự hòa hợp âm dương, quan niệm về đất trời cùng vạn vật, ước mong sự sinh sôi phát triển, chung sống thuận hòa, yêu thương giữa thiên nhiên và con người.
Tuy vậy, chị Thuỷ cho rằng mỗi vùng, thổ cẩm của người Thái Tây Bắc cũng khác nhau. Nếu như thổ cẩm của người Thái Yên Bái có màu thẫm hơn, sử dụng nhiều gam màu trầm, thì thổ cẩm của người Thái Sơn La, Điện Biên, Thanh Hóa lại tươi sáng, rực rỡ. Nếu như chân váy của người Thái ở Sơn La, Hòa Bình, Yên Bái là chân váy đen, không có họa tiết thì người Thái ở Thanh Hóa, Nghệ An chân váy lại có nhiều hoa văn rất đẹp.
Chị Trương Thị Thu Thuỷ chia sẻ: "Chie ra đời với tư cách là một trong những doanh nghiệp xã hội tiên phong tại Việt Nam hướng tới việc bảo tồn, gìn giữ và phát huy nghề dệt thủ công truyền thống của các nghệ nhân dân tộc thiểu số.
Chúng tôi không chỉ tạo thêm sinh kế bền vững cho bà con vùng cao mà còn nỗ lực trao quyền cho những người phụ nữ thiểu số thông qua quá trình mà họ làm nên những sản phẩm thủ công mang dấu ấn văn hóa và nghệ thuật của dân tộc. Những sản phẩm tinh xảo, chất lượng cao mà họ tạo ra không chỉ được buôn bán tại địa phương, đến nay còn được giới thiệu đến với những khách hàng trong và ngoài nước"...
Phát triển mạng lưới nghề dệt thổ cẩm bền vững
Theo chị Thuỷ, để tạo ra một mạng lưới rộng lớn, "Chie Dù pù dù pà ơi" còn hợp tác và đồng hành cùng với các cộng đồng dân tộc thiểu số, các nghệ nhân độc lập và các hợp tác xã ở các tỉnh phía Bắc Việt Nam, bao gồm người Lào và người Thái ở Điện Biên, Hòa Bình, Sơn La, người H'Mông ở Hà Giang, Nghệ An, Hoà Bình, người Dao ở Lào Cai, các nhóm dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên và miền Trung của Việt Nam.
Để có những thước vải thổ cẩm rực rỡ nhưng trang nhã, những người phụ nữ Thái đã phải cần mẫn, dày công, kiên trì thực hiện nhiều công đoạn từ trồng bông, kéo sợi, nhuộm màu và dệt. Hầu hết các trang phục cho gia đình như váy, khăn, áo của các thành viên rồi chăn, màn, gối, đệm, đều được các bà, các mẹ, các chị em gái ở đây tự làm, từ trồng bông, kéo sợi, dệt vải.
Sản phẩm đặc trưng nhất của nghề dệt thổ cẩm và thêu thùa của người Thái chính là bộ váy cón và chiếc khăn piêu. Phụ nữ Thái thường mặc váy, áo cón đã thướt tha, duyên dáng, lại kết hợp chiếc khăn piêu đội đầu càng tôn thêm vẻ đẹp rực rỡ trong các ngày lễ Tết, ngày hội của bản, đặc biệt là trong những ngày đầu xuân năm mới.
Trước sự phát triển của cuộc sống hiện đại, sự giao thoa giữa các nền văn hóa, các phong tục, tập quán, bản sắc văn hóa đang dần mai một. Trong những dịp quan trọng của người Thái, những bộ trang phục với những chiếc khăn thổ cẩm mới được dịp xuất hiện, thổ cẩm được nhiều gia đình người dân tộc thiểu số lưu giữ, dùng làm của hồi môn cho các cô gái đi lấy chồng, là quà mừng cô dâu mới, hay để tiễn đưa một người đã khuất... Nghề dệt thổ cẩm không chỉ phản ánh đời sống sinh hoạt thường nhật mà còn mang cả linh hồn văn hóa truyền thống của người Thái, được làm nên từ sự sáng tạo và bàn tay khéo léo, đảm đang của những người phụ nữ trong gia đình.
