Lý Thị Cơ, một hướng dẫn viên part-time tại Sa Pa, cho rằng khách du lịch nên đến thị trấn mờ sương để ngắm nhìn cảnh đẹp nên thơ của những thửa ruộng bậc thang uốn lượn giữa núi đồi, quan sát cuộc sống bản địa và tìm hiểu văn hóa. Sa Pa có tới 93 bản làng của 6 dân tộc chung sống gồm người H'Mông, Dao, Tày, Giáy, Xa Phó, Phù Lá...
"Nếu muốn tìm hiểu về văn hóa, khách du lịch cần đi xa hơn tới những bản làng địa phương, đừng chỉ thăm thú trung tâm thị xã Sa Pa. Tôi đã đưa những vị khách trekking qua núi non về đến nhà mình - nơi họ có thể nghỉ lại, hòa mình vào cuộc sống thường nhật của người địa phương", Lý Thị Cơ bày tỏ.
"Chúng tôi tự trồng trọt và nấu nướng mọi nguyên liệu tươi ngon trên bếp lửa. Tôi sống cách thị xã Sa Pa khoảng 20 phút đi xe máy, nhưng phải mất đến hai giờ nếu đi bộ. Trước khi có xe máy, đi đâu chúng tôi cũng đi bộ. Thế hệ trước đều bảo giới trẻ như chúng tôi thật lười biếng", hướng dẫn viên này cho hay.
Theo chị, người H'Mông Đen thường sống trong những bản làng trên núi. Trong bản, ai cũng biết nhau. Cộng đồng duy trì rất nhiều truyền thống cổ xưa như tục thờ cúng, tắm lá thuốc... Trước đây, người dân chỉ tin lời thầy cúng - những người đóng vai trò rất quan trọng trong đời sống tâm linh của người bản địa. Ai có bệnh phải đến gặp thầy cúng làm lễ.
Theo thời gian, người dân bắt đầu biết dùng thuốc Tây để chữa bệnh, nhưng thầy cúng vẫn là những nhân vật đặc biệt trong văn hóa địa phương. Bên cạnh đó, rất nhiều người là thầy thuốc gia truyền biết bốc thuốc chữa bệnh cho dân làng.
Lý Thị Cơ cho rằng Sa Pa có rất nhiều trải nghiệm để khách du lịch khám phá. Nếu đến đúng mùa, du khách sẽ thấy người dân làm đồng, cấy mạ, gặt lúa... Trải nghiệm tắm lá của người Dao Đỏ cũng tốt cho sức khỏe, giảm đau mỏi xương khớp và tăng cường thể lực. Nếu tắm lá Dao Đỏ, du khách có thể trải nghiệm ăn trưa tại nhà người bản địa và tìm hiểu nét đặc sắc trong văn hóa.
Một số món ăn ngon du khách nên thử là lươn, dế chiên, ếch... Sa Pa còn có loại rau đặc sản tươi ngon nức tiếng là su su. Một món khoái khẩu chỉ có đúng mùa từ cuối tháng 9 đến tháng 10 là sâu tre.
"Cách tuyệt vời nhất để thưởng thức ẩm thực Sa Pa là trekking cùng một gia đình bản địa, những người sẽ đưa khách ra chợ địa phương để lựa đồ và đem về nhà nấu", Lý Thị Cơ bật mí. Chợ địa phương cũng là địa điểm lý tưởng để mua sắm đồ lưu niệm. Không chỉ đồ thổ cẩm, trang sức bạc, vòng tết dây... cũng là những món quà lưu niệm đáng mua.
