Trao đổi với Lao Động, ông Lô Văn Đức (71 tuổi, trú bản Đồng Kho – Đồng Thờ, xã Nghĩa Dũng, huyện Tân Kỳ) cho biết lễ Làu Khà được truyền lại từ đời cha ông đã lâu. Lễ này được hiểu đơn giản là dịp con cháu họ Lô làm mâm cơm, sắm đồ cho tổ tiên lên trời làm nhà cho Ngọc Hoàng.
Từ xưa truyền lại, vào ngày 9.9 âm lịch, người đầu tiên của dòng họ Lô qua đời lên trên thiên đàng đúng ngày Ngọc Hoàng đang xây dựng cung đình. Vì người họ Lô này lên không mang theo đồ đạc gì nên Ngọc Hoàng đã cho trở về hạ giới để lấy tre, gỗ lên xây nhà.
Xuống hạ giới gặp lại gia đình, được con làm cơm xôi thịt gà cho ăn, người cha kể lại việc trở về lấy gỗ lên làm nhà cho Ngọc Hoàng. Người con trai nói với cha rằng cứ đến mùng 9.9 âm lịch hằng năm sẽ làm mâm cơm, kiếm tre gỗ để cho cha lên trời làm nhà cho Ngọc Hoàng.
Truyền thống ấy được lưu truyền từ xưa đến nay. Có nhiều dòng họ Lô nhưng chỉ có họ Lô Cáu mới có lễ Làu Khà như vậy.
Trong ngày làm lễ Làu Khà, con cháu trong nhà sẽ tập trung làm mâm cơm. Đặc biệt sẽ phải đan tấm phên nhỏ bằng tre nứa có cài lông gà xung quanh. Ngoài ra, chặt thêm một ít cây tre nứa, gói thêm ít gạo, tiền để trong đôi quang gánh nhỏ.
Ông Lô Văn Tú (64 tuổi) ngồi đan tấm phên cài lông gà cho biết đôi quang gánh chứa ít tre gỗ để tổ tiên đưa lên làm nhà cho Ngọc Hoàng, còn thức ăn và tiền đem đi đường, đói khát thì nghỉ chân ăn uống.
Sau khi gia đình ăn uống xong, đôi quang gánh này sẽ được treo ở một góc nào đó trong nhà hoặc đem ra ngoài vườn. Cột nhà sẽ treo tấm phên nhỏ cài lông gà để báo hiệu rằng ông bà tổ tiên đã lên trời xây nhà cho Ngọc Hoàng.
“Đặc biệt trong vòng một tháng từ 9.9 đến mùng 9.10 âm lịch những gia đình nào làm lễ Làu Khà sẽ không được xây dựng bất cứ công trình nào như nhà cửa, chuồng trại. Còn công việc mưu sinh các công việc khác vẫn diễn ra bình thường”- ông Tú cho biết thêm.
Ang Lô Văn Pháp (38 tuổi) trưởng bản Đồng Kho - Đồng Thờ cho biết bản có hơn 350 hộ. Hằng năm trong bản có khoảng 70 hộ họ Lô làm lễ Làu Khà. Các gia đình thường mời anh em, bạn bè đến nhà ăn uống hát hò dịp lễ Làu Khà thắt chặt thêm tình cảm họ hàng, láng giềng.
Ông Hoàng Xuân Hạnh – Trưởng Phòng Văn hóa – Thông tin huyện Tân Kỳ cho biết lễ Làu Khà tại xã Nghĩa Dũng là một phong tục, một nét đẹp văn hóa của người dân địa phương.
