Cách trung tâm TP. Thái Nguyên chừng 10km, làng Thái Hải (xóm Cường, xã Thịnh Đức) tọa lạc trong một không gian bình yên hơn 70ha. Làng nhà sàn Thái Hải được mệnh danh là một ốc đảo xanh của TP. Thái Nguyên. Bao năm qua, ngôi làng không chỉ là điểm đến du lịch hấp dẫn mà còn là nơi bảo tồn những nét văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Tày.
Rời xa phố thị với những ồn ào, làng Thái Hải là nơi sinh sống chủ yếu của đồng bào dân tộc Tày, Nùng. Những cư dân tại đây cùng nhau chung tay gìn giữ những nét văn hóa đậm đà bản sắc của đồng bào mình.
Mỗi độ Tết đến xuân về, làng Thái Hải lại trở nên lung linh. Trong không gian ấm áp, các cư dân trong cộng đồng lại cùng nhau đón Tết. Những trò chơi dân gian, văn hóa của đồng bào lại được phát huy. Đây là cách để thế hệ trẻ tại Thái Hải hiểu hơn về truyền thống, những nét đẹp từ bao đời của dân tộc mình.
Bà Mã Thị Liêm, người phụ trách nhà thuốc làng Thái Hải, cho biết: "Hơn 20 năm trước, trưởng bản Nguyễn Thị Thanh Hải luôn canh cánh nỗi niềm làm sao để bảo vệ được những nét văn hóa của dân tộc mình. Với quyết tâm không để văn hóa bị mai một, bà Hải đi vay tiền mua hết những ngôi nhà sàn cổ về phục dựng lại.
Đồng thời, bà mời chính chủ nhân của những căn nhà đó về sinh sống, xây dựng một khu bảo tồn của người Tày cả về văn hóa phi vật thể lẫn văn hóa vật thể".
Cũng theo bà Liêm, làng Thái Hải giờ có hơn 30 căn nhà sàn cổ với tuổi đời cả trăm năm. Ở đó còn có hơn 200 cư dân cùng nhau sinh sống, ăn chung một nồi, dùng chung một túi tiền. Cư dân trong làng được ví như những "công dân di sản" với sứ mệnh gìn giữ, bảo tồn những nét văn hóa đậm đà bản sắc của người Tày.
"Tết tại làng Thái Hải thực sự rất ấm áp. Mọi người cùng quây quần bên nhau đón Tết. Đây cũng là dịp để các nét đẹp văn hóa của đồng bào được phát huy, lưu giữ.
Trẻ em trong làng được tìm hiểu, học tập những phong tục tập quán. Hiểu hơn về dân tộc mình để thêm yêu quê hương đất nước", bà Liêm cho biết.
Ở làng Thái Hải, đồng bào cùng nhau trồng trọt, đi hái lá thuốc. Sản vật và lợi nhuận thu được, cư dân sau khi tự đảm bảo nhu cầu, sẽ nộp cho làng làm của chung. Sau đó trưởng làng sẽ phân phối theo cơ chế đã thỏa thuận, đảm bảo lợi ích hài hòa của mọi người.
Ngoài việc bảo tồn các giá trị văn hóa vật thể, đồng bào còn gìn giữ các giá trị văn hóa phi vật thể như ngôn ngữ, các phong tục tập quán. Để các nét đẹp văn hóa được mãi trường tồn, trẻ em được dạy hát Then, đánh đàn Tính mỗi ngày.
Chị Lê Thị Nga, Phó bản phụ trách quản lý Di sản Văn hóa làng Thái Hải, cho biết: "Tết tại làng Thái Hải có những nét độc đáo riêng biệt. Các cư dân quây quần bên nhau. Mọi người chuẩn bị những cây nêu, làm còn để đón Tết.
Vào những ngày Tết, các lễ hội truyền thống của đồng bào dân tộc được tổ chức rất vui nhộn. Mọi người cũng đón khách du lịch vào làng ăn Tết cùng đồng bào, giúp hiểu hơn về những nét truyền thống văn hóa".
Năm 2023, Khu bảo tồn làng nhà sàn dân tộc sinh thái Thái Hải đã trở thành đại diện duy nhất của Đông Nam Á góp mặt tại giải thưởng "Làng du lịch tốt nhất thế giới" của Tổ chức Du lịch Liên Hợp Quốc (UN Tourism).
Giải thưởng này được trao cho 32 địa điểm của 18 quốc gia trên toàn thế giới, công nhận các điểm đến nông thôn coi du lịch là động lực phát triển và cơ hội mới tạo ra việc làm và thu nhập; đồng thời bảo tồn và phát huy được các giá trị và sản phẩm cộng đồng.
