Với bà Nguyễn Thị Thạ, dân tộc Tày ở xóm Bản Đông, căn nhà sàn truyền thống có tuổi đời hơn 40 năm là thứ quý giá nhất của gia đình. Tuy không phải là gỗ quý nhưng nếp nhà sàn 3 gian được lợp bằng lá cọ cùng nhiều dãy cột kèo mang đậm nét văn hoá lâu đời và đã chứng kiến bao thế hệ sinh ra, lớn lên vẫn được bà Thạ dặn con cháu phải gìn giữ.
“Dưới mái nhà sàn người Tày chúng tôi dạy cho con cháu biết nhớ về cội nguồn, gìn giữ văn hoá truyền thống của dân tộc mình. Khi biết tin gia đình nằm trong diện được hỗ trợ, tu sửa nhà sàn thì rất vui. Việc được bảo tồn những căn nhà sàn sẽ giúp giữ gìn nét văn hóa của người Tày không bị mai một và thế hệ con cháu sau này vẫn biết được nét đẹp, phong tục của đồng bào mình” - bà Thạ cho biết.
Gần đó, ông Nguyễn Văn Bát cũng đang rất phấn khởi vì căn nhà sàn hơn 25 năm tuổi của gia đình trong diện sẽ được bảo tồn. Ông Bát chia sẻ: “Thực sự thấy tràn đầy hy vọng, mỗi căn nhà sàn ở đây như là một di sản của người Tày, nếp nhà đã chứng kiến thăng trầm trong cuộc sống. Người dân thì không có điều kiện để sửa chữa, nay có chương trình bảo tồn thì thật đáng quý”.
Nhà sàn truyền thống của người Tày tại Bản Đông thường có 3 đến 5 gian, đa phần đã có tuổi đời trên 20 năm. Sau chừng đó thời gian phần lớn những căn nhà sàn đã bắt đầu xuống cấp, cột kèo mục nát, vì vậy việc tu bổ, bảo tồn nhà sàn nói riêng đã giải toả phần nào nỗi lo lắng của đồng bào.
Người dân nơi đây tin rằng, nếu trùng tu, phục dựng lại nguyên bản nhà sàn của người Tày sẽ mở ra những hướng mới về phát triển kinh tế như làm du lịch cộng đồng, homestay... Khi đó, văn hóa của đồng bào Tày từ bao nhiêu đời nay sẽ được nhiều người biết đến từ những điệu Then cổ cho đến các trò chơi dân gian truyền thống sẽ được gìn giữ.
Ông Phan Thanh Ngọc - Chủ tịch UBND xã Ôn Lương - cho biết, giai đoạn 1 Dự án Bảo tồn làng truyền thống xóm Bản Đông sẽ có 5 ngôi nhà sàn được tu bổ, đồng thời xây dựng một nhà sinh hoạt cộng đồng mang bản sắc của người Tày. Tại đây hiện là nơi sinh sống của 137 hộ với 544 khẩu, trong đó có 19 nhà sàn truyền thống của đồng bào Tày được lưu giữ nguyên bản.
“Ngoài ra, các di sản phi vật thể của người Tày như hát Then, điệu ví cũng được phục dựng, gìn giữ. Đây thực sự là 1 dự án có ý nghĩa, góp phần gìn giữ truyền thống, bản sắc văn hóa, quan trọng hơn người Tày ở đây đứng trước cơ hội thoát nghèo, phát triển kinh tế nhờ việc làm du lịch cộng đồng sau này” - ông Ngọc cho hay.
Theo Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch tỉnh Thái Nguyên, những dự án bảo tồn, phát triển các làng văn hoá trên địa bàn thời gian qua đã cho những kết quả khả quan. Không chỉ những giá trị văn hoá vật thể và phi vật thể của đồng bào được gìn giữ mà từ đây trở thành tiền đề quan trọng để phát triển du lịch cộng đồng. Khu bảo tồn Làng nhà sàn dân tộc sinh thái Thái Hải tại TP Thái Nguyên là một ví dụ điển hình.
Dự án Bảo tồn làng truyền thống của người Tày ở huyện Phú Lương đang được triển khai với mức đầu tư 9 tỉ đồng giúp khôi phục, bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa, truyền thống gắn với phát triển du lịch trên địa bàn. Ngoài ra, dự án còn giúp tạo nền tảng cơ sở hạ tầng để đồng bào làm du lịch sau này như xây dựng nhà văn hóa cộng đồng, nhà vệ sinh, đèn điện chiếu sáng, biển hiệu các hộ gia đình có dịch vụ phục vụ khách du lịch.
