Nhà xuất bản Kim Đồng mới đây vừa ra mắt cuốn bút kí “Chuyện tình của núi – Ngang dọc Hoàng Su Phì”. Cuốn sách là những ghi chép trên thực địa của tác giả Hoài Sa về cuộc sống và con người ít người biết ở Hoàng Su Phì, vùng đất được mệnh danh là nơi có ruộng bậc thang đẹp nhất Việt Nam.
Hoàng Su Phì là một huyện vùng cao ở phía tây Hà Giang. So với cao nguyên đá Đồng Văn, tây Hà Giang không danh tiếng bằng, nhưng lại lưu giữ những nét văn hóa, phong tục và di sản giàu sắc màu của hơn 10 dân tộc anh em.
Ở nơi này, người Dao, người Nùng, người Tày, người Mông, người Hoa, người La Chí,… cùng chung sống trong điều kiện kinh tế còn hạn chế, nhưng mang nhiều tiềm năng phát triển du lịch, phần lớn nhờ ruộng bậc thang. Năm 2012, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã công nhận ruộng bậc thang Hoàng Su Phì là di sản phi vật thể quốc gia.
“Chuyện tình của núi” theo chân tác giả tới các vùng ruộng bậc thang tuyệt đẹp của Hoàng Su Phì. Những câu chuyện về cách cha ông dựng bậc thang, cách làm lúa, đặc sản cá chép ruộng, mùa thu hoạch vàng vọt được mô tả như một bức tranh lao động-cảnh vật độc đáo của miền núi xa xôi. Kế đó là những văn hóa gắn với cây lúa, như lễ Cơm mới của các dân tộc Nùng, Dao, Mông, hay chuyện làm bánh giày trước 30 Tết của những người địa phương coi lúa cũng như “vạn vật hữu linh”.
Một phần không nhỏ trong sách là những bài viết về những nghề truyền thống ở Hoàng Su Phì mà tác giả dành nhiều thời gian tìm hiểu bên các nghệ nhân. Phải kể tới nghề chạm bạc ở Pờ Ly Ngài của người Nùng với những người thợ luống tuổi. Họ tỉ mỉ làm ra những chiếc vòng, nhẫn, xích tinh xảo dùng cho dịp lễ hội.
Nghề làm giấy rơm của người Dao Đỏ thì giờ đã mai một, chỉ hay được làm cho du khách phương xa xem. Nghề làm chè shan tuyết lại dắt người đọc tới những cây chè cổ thụ hàng trăm tuổi và cách sao, ủ để làm ra trà xanh, trà đen đặc trưng của miền khí hậu mát lạnh.
Ngoài những mảng thông tin chi tiết về văn hóa con người, “Chuyện tình của núi” còn kể lại trải nghiệm của tác giả khi hòa mình vào cuộc sống bản địa. Có thể nói tới chuyến chinh phục đỉnh Tây Côn Lĩnh, nóc nhà đông bắc còn ít được ngó tới.
Núi Tây Côn Lĩnh còn giữ cho mình những cánh rừng nguyên sinh cổ thụ ma mị, với những thảm thảo quả, nấm ngọc cẩu, nhưng con dốc cao và những lối đi rậm rạp làm đoàn leo núi lạc đường trong hoàng hôn. Hay đó có cả ngày hội tưng bừng ở Bản Luốc của người Dao Áo Dài, một dịp vui chơi hội thao và thi thố cấp xã hiếm có trong năm ngoài ngày Tết.
Phần lớn con người Hoàng Su Phì trong sách được kể lại là những người con dân tộc thiểu số tự hào về quê hương mình. Họ thật thà, chất phác và thường đau đáu về quê mình còn nghèo. Du lịch cộng đồng hiện nay nổi lên như một hướng đi mới của Hoàng Su Phì, dựa trên ruộng bậc thang và phong tục dân tộc.
