Ghé thăm Hòa Bình, du khách hãy dành thời gian đến nhà máy in tiền đầu tiên của nước Việt Nam độc lập, nằm ở đồn điền Chi Nê (nay là xã Phú Nghĩa, huyện Lạc Thuỷ, tỉnh Hoà Bình). Cũng chính tại nơi đây, những tờ bạc đầu tiên mang sứ mệnh lịch sử lớn lao trong những ngày đầu độc lập đã ra đời.
Bước dưới tán lá xanh rì của hàng long não có tuổi đời đến cả trăm năm tuổi, theo chân hướng dẫn viên đi thăm từng kỷ vật còn được lưu giữ, du khách không khỏi dâng lên một cảm giác xúc động xen lẫn tự hào.
Trò chuyện cùng Lao Động, ông Đinh Ngọc Tân - Phó Ban quản lý các khu di tích huyện Lạc Thuỷ, tỉnh Hoà Bình cho biết: “Khu di tích lịch sử Nhà máy in tiền đã được công nhận Di tích lịch sử cấp Quốc gia năm 2007 và được đầu tư trùng tu nâng cấp năm 2014 với tổng diện tích trên 15ha”.
Theo ông Tân, trong năm 2023, khu di tích lịch sử này cũng đã đón khoảng hơn 10.000 lượt khách đến tham quan, học tập.
“Với một di tích lịch sử, đây là một tín hiệu đáng mừng trong ngày đầu năm mới. Dịp Tết Nguyên đán Giáp Thìn, khu di tích mở cửa xuyên Tết và dự kiến sẽ đón khoảng 3.000 lượt khách trong dịp này” - đại diện Ban quản lý các khu di tích huyện Lạc Thuỷ cho hay.
Chỉ tay vào tờ giấy bạc “con trâu xanh” - tờ giấy bạc có mệnh giá lớn nhất lúc bấy giờ với mệnh giá 100 đồng Việt Nam, chị Đào Kim Cúc - hướng dẫn viên tại khu di tích chia sẻ, cho đến nay, nếu quy đổi, tờ tiền này có giá lên tới hơn 30 triệu đồng.
Để có hình con trâu sống động in trên tờ tiền này, họa sĩ Nguyễn Huyến đã phải chạy ra cánh đồng làng Láng (Hà Nội) để tận thấy một con trâu đang gặm cỏ.
Nói về nhà máy in tiền đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, theo cán bộ khu di tích này cho hay, năm 1946, cơ sở Nhà máy in tiền Tô - panh ở Hà Nội bị lộ, ngay lập tức, Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã ra lệnh chuyển toàn bộ máy móc nhà in lên đồn điền Chi Nê.
Gia đình ông Đỗ Đình Thiện - một nhà tư sản lớn - đã đón đoàn cán bộ, công nhân viên của nhà máy in tiền về ở và làm việc tại đồn điền của mình.
“Để tránh bị địch phát hiện, công nhân làm việc chủ yếu từ 16h chiều đến 3h sáng hôm sau.
Việc in tiền cũng phải trả qua từng cung đoạn như lần lượt từng màu, số sê -ri, sau đó mới cắt. Mệnh giá lớn được in ốp -xét, mệnh giá nhỏ in bằng máy sốp, ti pô.
Tiền in xong được đóng hòm cho lên xe bò, xe ngựa chuyển lên cất giữ vào tại gia đình ông Bùi Văn Xin ở xóm Đồng Thung, xã Cố Nghĩa (nay là xã Phú Nghĩa) từ đó mới cấp phát đi khắp nơi theo lệnh của Bộ Tài chính” - cán bộ nơi đây chia sẻ.
“Tháng 4.1947, Pháp chuẩn bị tấn công đánh chiếm Hòa Bình lần thứ 2, khu vực đồn điền Chi Nê bị máy bay Pháp ném bom, tàn phá nghiêm trọng. Bộ Tài chính đã chuyển Nhà máy in tiền và kho bạc lên căn cứ địa Việt Bắc. Với vị trí chiến lược, đồn điền Chi Nê đã hai lần vinh dự được đón Bác Hồ về thăm, làm việc và nghỉ lại”, cán bộ nơi đây thông tin thêm.
Hiện nay, di tích có 3 điểm chính gồm Ngôi nhà trung tâm của đồn điền xưa, nhà máy in tiền đầu tiên của chính quyền cách mạng và kho để tiền sau khi in.
