Tôi đã dạy học nhiều năm, đã ăn Tết xa nhà ở đây, nhưng có lẽ phải vào tuổi trung niên mới cảm nhận bước chuyển mùa tinh tế giữa nắng và mưa của biển.
Trước năm 1990, chưa có cầu bắc qua phá Tam Giang, từ Thuận An về đến Vinh Hiền đi lại chủ yếu bằng thuyền máy, dân thường gọi là “đò dọc”. Con đường ven bờ đầm phá cát ngập trên mắt cá chân, nhiều đoạn đứt nối vì xương rồng, dứa dại và dương liễu mọc um tùm. Mỗi khi chiều xuống, nhất là những hôm mưa sùi sụt, hai bờ đầm phá dường như cách xa hơn. Chiều cuối đông buông xuống rất nhanh. Xóm làng hiu hắt, lập lòe dăm ba ánh lửa chập chờn trên nò sáo đánh bắt hải sản.
Hơn ba mươi năm đã qua tôi vẫn không quên tiếng chuông rung lên khi con đò rời bến. Người cầm lái con đò tóc đã hoa râm, bình tĩnh luồn lách lái đi giữa con sóng bủa ầm ào, ông nói to vì sợ tôi không nghe được “Bao giờ trông thấy gác chuông nhà thờ Hà Thanh là đến nơi thầy giáo ạ!”. Tôi phải mất nhiều năm cùng ông nếm trải sóng gió Tam Giang, mới hiểu nguyên tắc để đương đầu với giông bão là nhắm thẳng con sóng dữ mà tiến thì thuyền không chìm.
Sóng gió trên đầm phá Tam Giang luôn rình rập mỗi chiều tối, gió lên sóng lên theo, tránh né hay chạy trốn con sóng là “tiêu” cả thuyền và mấy chục sinh mạng trên đó. Mỗi khi gặp giông gió, những người phụ nữ trong thuyền thường đọc kinh cầu. Một chị xướng những người khác hòa giọng theo trầm bổng. Tôi liên tưởng mái tóc rũ rượi của họ với hàng liễu nặng đầy nước mưa, rồi sợ hãi nghĩ đến lúc thuyền đắm! May mắn thuyền về tới bến bình an. Trời nhá nhem tối. Chỉ tôi đi chầm chậm dưới hàng dương liễu tối om, từng hạt mưa giá lạnh rơi xuống mắt khi gió thổi qua, rưng rưng hạnh phúc biết mình còn sống...
Trước mắt tôi, bây giờ con đường, đã được láng nhựa thênh thang. Những năm gần đây, vùng duyên hải này là điểm du lịch tâm linh với tháp Chàm Mỹ Khánh, chùa Tuý Vân… Trong tiếng rì rì của máy lạnh, đóng kín cửa, tôi chỉ thấy, không nghe được tiếng chuông leng keng của chiếc xe bán kem bên đường. Chạy theo, chân đất, bọn trẻ quê ở trần trùi trụi, vừa mút kem vừa nhìn vào ôtô cười cười. Hồi xưa học trò của tôi, tuổi như chúng nó, nhưng có được ăn kem, uống đá lạnh bao giờ… Chuyện thật: Có bà mẹ quê đi chợ, thương con, mua mấy cây kem mang về. Cuốc bộ đến nhà, kem chảy nước hết. Mẹ khóc, con khóc.
Tôi nhớ lời anh bạn dặn trước khi về đây: “Kiếm cho mình một gốc dương liễu làm bonsai nhé”. Tưởng gì khó, thứ ấy ở đây đầy! Đó là những cây còi cọc, chậm lớn trên rừng cát phòng hộ biển xâm thực. Nếu đem nó về phố, bỏ vào chậu, tạo thế, đẹp như cây cảnh Nhật.
Chiều, trở về phố, khi đã ngồi trong xe, tôi mới thấy dương liễu ven đường đang trổ hoa. Hoa màu trắng và hơi tim tím. Tôi biết người dân ở đây lại rủ nhau đi nhặt trái dương liễu đã già, đập vỡ lấy hạt bé như hạt mè, để ươm cây giống bán. Mùa xuân sắp đến, thế là hết một năm. Lặng thầm, những đời cây sẽ tiếp tiếp nhau sống và nở hoa trên cát trắng.
