Sau thời gian nghiên cứu các hoa văn, dấu tích cũng như khớp nối các sự kiện lịch sử, nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Trung Tiến khẳng định, trong số các loại súng thần công thời Nguyễn còn sót lại ở di tích thành Điện Hải nói riêng, Đà Nẵng nói chung, cây súng vừa được phát hiện tại bờ biển phường Hòa Hiệp Nam, quận Liên Chiểu là khẩu thần công bằng đồng đầu tiên được tìm thấy ở thành phố này, sau hơn 160 năm binh lửa với Phương Tây kể từ ngày 1.9.1858.
Về tổng thể, súng có chiều dài toàn bộ 174,1 cm, gồm hai phần là thân súng dài 160,3 cm và chuôi súng dài 13,8 cm. Tổng trọng lượng súng khoảng 200 kg.
Căn cứ kiểu dáng, cấu tạo các bộ phận của súng, kỹ thuật đúc hoa văn nổi cùng các biểu tượng trong hoa văn trang trí trên thân súng, quai súng, cách bố trí lỗ thoát khí rất đậm nét loại súng đồng cổ của Hà Lan.
Cộng thêm phần chữ Hán chỉ khắc tay đơn sơ ở hai trục quay của triều Nguyễn để hướng dẫn pháo thủ sau mỗi lượt bắn;, ông Tiến cho rằng, có thể khẳng định khẩu thần công bằng đồng này có xuất xứ từ Hà Lan, nhưng được triều Nguyễn sở hữu.
Khẩu súng này rất đồng dạng ở nhiều điểm với 3 khẩu thần công Hà Lan đúc những năm 1640, 1661, 1677-1678 đang được trưng bày tại Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế hiện nay.
Theo những nghiên cứu của ông Tiến, một số súng của Hà Lan vẫn nằm trong tay chúa Nguyễn là do lấy được từ chiếc tàu Kemphaan mắc cạn gần khu vực Hoàng Sa năm 1633, từ tàu Der Gooes bị đắm ở bờ biển Đàng Trong năm 1661 và những giao dịch mua bán, biếu tặng súng thần công Hà Lan của chúa Trịnh ở Đàng Ngoài đã khiến số súng này lọt vào tay triều Nguyễn sau ngày thắng lợi cuối thế kỷ XVIII - đầu thế kỷ XIX.
"Điều đó cho thấy súng thần công Hà Lan bằng đồng trong tay triều Nguyễn ở thế kỷ XIX, bao gồm khẩu súng mới phát hiện ở Đà Nẵng, đều có niên đại ở thế kỷ XVII, dao động trong khoảng từ năm 1633 đến năm 1678, xấp xỉ trên dưới 350 năm tuổi" - nhà nghiên cứu cho hay.
Khẩu thần công bằng đồng xuất xứ từ Hà Lan vừa được phát hiện tại Đà Nẵng lần này nhiều khả năng được quân đội triều Nguyễn đem theo từ thành Điện Hải, trong cuộc rút lui khuya ngày 1 và sáng ngày 2.9.1858 trước khi thất thủ, rồi gặp sự cố giữa đường.
Nhân dân địa phương về sau cũng không ai hay biết vị trí súng bị chôn vùi, mãi đến nay mới ngẫu nhiên được phát lộ từ việc thi công làm kè biển tại khu vực này.
Sự “sống sót thần kỳ” của khẩu súng có thể được xem là hiện thân của tinh thần vượt khó, kiên cường, bất khuất của người Việt Nam trước quân xâm lược; và bản thân khẩu súng là một phần di sản vô giá, độc đáo trong kho tàng di vật chống Tây xâm của dân tộc ở mặt trận Đà Nẵng giữa thế kỷ XIX còn tồn tại đến hôm nay.
