Ngày 15.6, ông Trần Phi Công - Phó Giám đốc Bảo tàng Hà Tĩnh - thông tin, đơn vị đã trình hồ sơ đề nghị Chính phủ công nhận chuông chùa Rối (được đúc đời nhà Trần) là bảo vật quốc gia.
Theo ông Công, vào năm 1989, trong lúc đào gốc cây ở khuôn viên chùa Rối đã thành phế tích (ở thôn Trường Xuân, xã Cẩm Thịnh, huyện Cẩm Xuyên, tỉnh Hà Tĩnh), ông Phan Tân (trú tại xã Cẩm Thịnh) đã bất ngờ phát hiện và đào được một quả chuông cổ bằng đồng nằm sâu dưới mặt đất khoảng 0,5m.
Sau khi người dân đào được chuông cổ, chính quyền địa phương biết là báu vật có giá trị lịch sử, văn hóa nên đã quản lý và đặt tên là chuông chùa Rối vì đào được ở chùa Rối. Năm 2019, chuông được đưa về bàn giao cho Bảo tàng Hà Tĩnh bảo quản, trưng bày.
Quả chuông đó có trọng lượng khoảng 200kg, được đúc bằng đồng, cao 115cm, đường kính miệng chuông 65cm. Quai chuông là hình một con rồng khom lưng.
Thân chuông có 6 nhúm thỉnh hình tròn hoa sen với 13 cánh sen lớn và 13 cánh sen nhỏ được lật úp, bố trí xen kẽ nhau. Đặc biệt, trên thân chuông có một bài thơ chữ Hán.
Theo các nhà nghiên cứu lịch sử, tháng 12.1376, vua Trần Duệ Tông đích thân cầm quân chinh phạt Chiêm Thành, nhà vua đã cho quân lính vận chuyển lương thảo từ vùng phía nam Hà Tĩnh đến cửa biển Di Luân (Quảng Bình). Tại đây, binh lính đóng trại nghỉ lại một tháng để rèn luyện, củng cố lực lượng.
Đi theo nhà vua đánh trận có danh sĩ Phạm Sư Mạnh nên lúc qua vùng đất Hà Tĩnh, thấy phong cảnh hùng vĩ với núi non trùng điệp án ngữ bên biển cả trùng khơi, ông đã sáng tác một bài thơ thất ngôn tứ tuyệt bằng 33 chữ Hán khắc lên chuông chùa Rối.
Bài thơ được tạm dịch: "Nhìn theo núi Hoành Sơn, phía Nam là một vùng biển lớn/Sóng kình dữ dội tung bọt trắng/Trùng trùng vạn dặm đường Nam chinh/Xa giá đến châu Bố Chánh giúp chính sự được yên.".
Phó Giám đốc Bảo tàng Hà Tĩnh Trần Phi Công cho rằng, chuông chùa Rối phản ảnh nhiều yếu tố lịch sử, văn hóa của thời Trần. Vào thời Trần, Phật giáo cực thịnh, phát triển đến đỉnh cao và trở thành quốc giáo. Các nhà vua ban chiếu cho xây dựng chùa, đúc chuông tại nhiều nơi trên cả nước.
Nếu chuông chùa Bình Lâm (xã Phú Linh, huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang) thể hiện phật giáo, văn hóa phật giáo có mặt ở phía bắc Đại Việt thì chuông chùa Rối (xã Cẩm Lĩnh, huyện Cẩm Xuyên, tỉnh Hà Tĩnh) thể hiện Phật giáo đã được truyền bá đến vùng phía Nam của quốc gia Đại Việt.
Bên cạnh đó, văn hóa phật giáo cũng được truyền bá trong những lần các vị vua đi khai hoang, mở rộng lãnh thổ.
"Chuông chùa Rối được đúc vào thời Trần, là chuông rất quý hiếm. Hiện nay, nước ta chỉ còn quả 3 chuông được đúc vào thời Trần, trong đó có chuông chùa Rối. Bởi vậy, đầu năm nay chúng tôi đã làm hồ sơ trình Sở Văn hóa, sau đó sở trình UBND tỉnh Hà Tĩnh và tỉnh đã trình Chính phủ đề nghị công nhận chuông chùa Rối là bảo vật quốc gia.” - ông Công chia sẻ.
Cũng theo ông Công, do hồ sơ sau khi gửi phải chỉnh sửa, bổ sung lại một số điểm nên hiện vẫn chưa được công nhận. Tuy nhiên, tin rằng với giá trị lịch sử, văn hóa và sự quý hiếm của nó, chuông chùa Rối sẽ được công nhận là bảo vật quốc gia.
