Theo Trung tâm Quản lý giao thông công cộng TPHCM, thành phố đang có 129 tuyến xe buýt, với 2.019 xe buýt hoạt động khoảng 13.000 chuyến xe mỗi ngày. Trong đó, 91 tuyến xe buýt có trợ giá và 38 tuyến không trợ giá.
Tính từ năm 2019 đến nay, trung tâm đã thí điểm triển khai lắp đặt hệ thống bán vé tự động cho 23/91 tuyến xe buýt có trợ giá (chiếm 25% số tuyến của hệ thống) với số lượng hơn 500 xe.
Tuy nhiên, tỉ lệ trên vẫn còn thấp, người dân đi xe buýt hầu như thực hiện thanh toán thủ công bằng tiền mặt, chưa có thói quen sử dụng thanh toán tự động. Điều này hạn chế khả năng tiếp cận của người dân khi triển khai hệ thống thẻ vé điện tử liên thông giữa xe buýt và các loại hình dịch vụ vận tải hành khách công cộng khác như tuyến metro trong tương lai.
Để khắc phục các bất cập trên, Trung tâm Quản lý giao thông công cộng đề xuất chi hơn 358 tỉ đồng vốn ngân sách thành phố thuê dịch vụ cung cấp hệ thống thu soát vé tự động trên xe buýt trong thời gian từ năm 2024 – 2029.
Cụ thể, việc lập, thẩm định, phê duyệt, đấu thầu phương án thuê từ tháng 9 - 12.2023. Nhà thầu cung cấp dịch vụ triển khai hệ thống, lắp đặt thiết bị, vận hành thử nghiệm; đánh giá bảo mật từ tháng 1 - 6.2024. Vận hành chính thức hệ thống từ tháng 7.2024, hướng đến mục tiêu từ năm 2025 toàn bộ xe buýt TPHCM sẽ triển khai thanh toán tự động.
Theo đó, sẽ triển khai hệ thống phần cứng và phần mềm có khả năng đáp ứng cho khoảng 2.000 xe buýt. Riêng phần mềm có khả năng đáp ứng kết nối, điều hành 5.000 phương tiện tại cùng một thời điểm.
Trung tâm Quản lý giao thông công cộng đánh giá, ưu điểm của việc thuê dịch vụ là triển khai nhanh, chi phí thấp so với đầu tư dự án (do kinh phí phân bổ đều qua các năm thuê); việc cập nhật công nghệ, nhất là công nghệ thanh toán kịp thời; Trung tâm Quản lý giao thông công cộng không phải xây dựng bộ máy quản lý, vận hành,…
Đáng chú ý, khi triển khai hệ thống bán vé tự động trên toàn bộ hệ thống xe buýt sẽ tiết giảm kinh phí ngân sách nhà nước cho công tác trợ giá xe buýt khoảng 300 tỉ đồng/năm (qua việc không sử dụng tiếp viên phục vụ trên xe).
Tuy nhiên, nhược điểm là hệ thống vận hành phụ thuộc vào nhà thầu cung cấp dịch vụ nên đòi hỏi công tác lựa chọn đơn vị cung cấp dịch vụ phải kỹ lưỡng nhằm đáp ứng đúng yêu cầu, giảm thiểu khả năng ngưng thực hiện giữa chừng gây xáo trộn hệ thống xe buýt.
Trước đề xuất này, Phó Chủ tịch UBND TPHCM Bùi Xuân Cường đã giao Sở Giao thông Vận tải TPHCM khẩn trương chủ trì, phối hợp với các Sở ngành, đơn vị liên quan rà soát, làm rõ báo cáo liên quan. Trong đó, bổ sung cơ sở pháp lý liên quan về sự phù hợp với quy hoạch, kế hoạch, chiến lược, các nghị quyết của TPHCM; cập nhật các chương trình, đề án ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số của TPHCM đang thực hiện, đảm bảo đồng bộ; dự báo các tác động ảnh hưởng (ưu, nhược điểm) khi áp dụng hệ thống vào thực tiễn, đánh giá tác động đến kinh tế - xã hội; nghiên cứu sự đồng bộ đối với các phương tiện giao thông công cộng khác: buýt sông, đường sắt Metro...
Từ đó, Sở Giao thông Vận tải TPHCM tham mưu, đề xuất và dự thảo công văn của UBND TPHCM báo cáo Ban cán sự đảng UBND TPHCM, trình trước ngày 15.10.2023.
