Quy hoạch 104 hồ điều tiết
Theo kết quả nghiên cứu của Viện Nghiên cứu đô thị và phát triển hạ tầng (thuộc Tổng hội Xây dựng Việt Nam), có tới 95% sông và kênh rạch TPHCM bị xâm hại, 15-17% diện tích mặt kênh rạch bị lấn chiếm làm của riêng. Có tới 20% ao hồ kênh rạch bị san lấp (3.506ha), tương đương với diện tích chứa nước khoảng 25 triệu m3. Nếu hệ thống kênh rạch vẫn còn bị san lấp, lấn chiếm thì việc thoát ngập của TPHCM càng khó khăn.
Một trong các giải pháp chống ngập được đề cập nhiều năm qua là việc xây dựng các hồ điều tiết. Theo quy hoạch thoát nước mưa (Quyết định 752/QĐ-TTg) đến năm 2020, TPHCM xây dựng 104 hồ điều tiết. Ngoài hồ điều tiết ngầm thí điểm trên đường Võ Văn Ngân (quận Thủ Đức), đến nay chưa có dự án nào hoàn thành.
Gần đây nhất, cuối năm 2018, Trung tâm Điều hành chương trình chống ngập nước TPHCM đề xuất xây 5 hồ điều tiết ngầm tại các vị trí như: công viên làng hoa Gò Vấp (quận Gò Vấp); dải cây xanh phân cách trên đường Phan Xích Long… Tổng vốn đầu tư các hồ điều tiết này 475 tỉ đồng nhưng đến nay các hồ này vẫn còn nằm trên giấy.
Theo ông Vũ Văn Điệp - Giám đốc Trung tâm quản lý hạ tầng kỹ thuật (Sở Xây dựng TPHCM), các dự án xây hồ điều tiết trước đây chỉ là dự kiến và sẽ được đưa vào quy hoạch điều chỉnh về thoát nước và thủy lợi mà TPHCM đang triển khai. Sau khi có quy hoạch điều chỉnh sẽ tiến hành đầu tư xây dựng các hồ điều tiết bằng các hình thức từ ngân sách hoặc PPP.
Hồ điều tiết - giải pháp mềm cho bài toán chống ngập
Theo Tiến sĩ Hồ Long Phi - Giám đốc Trung tâm quản lý nước và biến đổi khí hậu (thuộc Đại học Quốc gia TPHCM), để chống ngập cho TPHCM, ngoài các giải pháp cứng - xây dựng hệ thống cống thoát nước thì phải kết hợp giải pháp mềm là xây dựng các hồ điều tiết.
Theo ông Phi, hồ điều tiết có nhiệm vụ giữ lại một lượng nước khi mưa quá lớn, hệ thống cống không thể tải hết trong một thời điểm. Như vậy, hồ điều tiết chia sẻ khả năng thoát nước cùng với cống thoát nước khi quá trình biến đổi khí hậu đang diễn ra rõ nét.
Trong khi đó, TS Nguyễn Minh Hòa - chuyên về quy hoạch đô thị cho rằng, để giải quyết việc ngập, lãnh đạo TPHCM cần phải lựa chọn dứt khoát một trong hai cách sau đây, hoặc cả hai cùng lúc trong một tỷ lệ hợp lý nhất.
Thứ nhất, TPHCM phải khơi thông lại hệ thống kênh rạch, dù tốn kém đến đâu cũng phải khôi phục năng lực thoát của các kênh xuyên tâm và kênh trục như: kênh Tham Lương - Bến Cát, các trục tiêu thoát nước chính như rạch: Văn Thánh, Cầu Sơn - Cầu Bông; Bùi Hữu Nghĩa, Phan Văn Hân, Ông Tiêu, Miếu Nổi, Bùng Binh.
“Việc khôi phục hệ thống thoát nước tự nhiên sẽ mang lại nhiều lợi ích. Tuy tốn kém đấy, nhưng nó sẽ giúp thành phố thoát ngập bền vững, trả lại tên cho vùng đất này là “thành phố sông nước”, làm cho thành phố mát mẻ hơn” – ông Hòa nói.
Giải pháp thứ 2 theo ông Hòa là “nhốt nước lại” trong một hầm chứa khổng lồ ở nơi trũng nhất của thành phố, sau đó chuyển ra sông bằng hệ thống kênh ngầm thoát ra biển, một phần khác tái sử dụng vào việc tưới cây, rửa đường, rửa xe. Mô hình hệ thống chứa và thoát nước siêu khủng của Tokyo (Nhật Bản) là hình mẫu mà TPHCM có thể học.
