Ngoặc kép là nhận xét của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải trong phiên giải trình về xăng dầu hôm qua (28.2).
Chúng ta đang có gì?
Có mức dự trữ chỉ tương đương 6-7 ngày nhập khẩu ròng, với một mặt hàng dự trữ chiến lược, ảnh hưởng cực lớn cả đến nền kinh tế, cả an ninh năng lượng quốc gia.
Dự trữ “mỏng”, trong khi lượng dự trữ ấy lại “gửi” trong kho các doanh nghiệp, với một định mức phí bảo quản rất thấp, rất không phù hợp với thực tế. Đến mức Bộ Công Thương từng tổ chức đấu thầu, lựa chọn doanh nghiệp bảo quản riêng xăng dầu dự trữ quốc gia nhưng không có đơn vị tham gia.
Theo Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên, để nâng mức dự trữ xăng dầu quốc gia lên 15 ngày vào năm 2025 và 30 ngày vào năm 2030 thì cần khoảng 4.100 tỉ đồng mỗi năm. Nhưng hiện ngân sách mới bố trí được khoảng 1.500 tỉ đồng, tức là chỉ được một phần ba.
Chúng ta có một thứ gọi là Quỹ bình ổn giá xăng dầu. Một thứ quỹ do cơ quan quản lý “đẻ” ra, phục vụ cho mỗi việc quản lý. Nhưng cũng chính Phó Chủ tịch Quốc hội đánh giá, quỹ này chưa công khai, chưa minh bạch cả trong quản lý và sử dụng.
Chúng ta có cách áp đặt định mức chi phí, lợi nhuận cho tất cả doanh nghiệp để có nhiều thời điểm mỗi lít xăng dầu bán ra lỗ tới 1.300 đồng.
Chúng ta còn có những quy định mà chuyên gia kinh tế Phạm Thế Anh gọi là “mang tính tiêu diệt cạnh tranh trên thị trường phân phối và bán lẻ xăng dầu”. Chẳng hạn, quy định các cửa hàng bán lẻ chỉ được nhập hàng từ một đầu mối phân phối duy nhất khiến họ phải bán hàng ngay cả khi không được chiết khấu.
Chúng ta có một thị trường dạng “nhị quyền”- khi vai trò thống lĩnh trong đầu mối nhập, phân phối lẫn bán lẻ của Petrolimex và PVOil với thị phần cực lớn: Lần lượt khoảng trên 50% và 20%... khiến tiếng là kinh tế thị trường nhưng vẫn không thể thả nổi cho doanh nghiệp tự quyết định giá...
Quá nhiều vấn đề, vấn đề nào cũng bất cập, cũng yếu kém, cũng “vô lý đùng đùng”.
Không phải ngẫu nhiên mà tiến sĩ Phạm Thế Anh nhắc đến thị trường viễn thông di động đang tiến bộ đến mức phải ngăn chặn việc giảm giá, chứ không phải việc áp giá trần như trước.
Nó được như thế, kể từ khi Viettel tham gia thị trường, phá thế nhị quyền trước đó của Vinaphone và MobiFone.
Đó dường như cũng là chiếc chìa khoá gỡ thế kẹt đầu tiên cho thị trường xăng dầu.
