Theo cuốn sách "Một số cây thuốc, vị thuốc có tác dụng thay thế sừng tê giác" của Dự án phòng, chống buôn bán trái pháp luật các loài động, thực vật hoang dã (tháng 2.2021), do ThS-BS Nguyễn Đình Thục - Tổng Thư ký Hội Đông y Việt Nam - giới thiệu, thì Đại thanh là 1 trong số 23 cây thuốc, vị thuốc có tác dụng thay thế sừng tê giác.
Đại thanh có tên gọi khác: Bọ mẩy, Đắng cảy...
Tên khoa học: Clerodendrum cyrtophyllum Turcz
Họ thực vật: Cỏ roi ngựa - Verbenaceae.
Đặc điểm hình thái: Cây bụi nhỏ, phân cành nhiều, cao tới 0,8 - 1,2 m. Ngọn và cành non có lông nhỏ, sau nhẵn; vỏ thân màu nâu xám. Lá mọc đối, có cuống; phiến lá hình bầu dục hay hình thuôn, đầu nhọn, kích thước 5-15 x 3-7 cm, vò nát có mùi hôi đặc trưng.
Cụm hoa hình xim, mọc ở đầu cành, phân nhiều nhánh mang hoa, tạo nên mặt phẳng. Lá bắc nhỏ. Đài hoa 5 răng, màu xanh, có lông.
Tràng hoa hình ống, màu trắng. Nhị 5, thò khỏi ống tràng. Bầu nhẵn. Quả mọng, hình cầu, đường kính 4-5 mm, có đài tồn tại, khi chín màu lam. Hạt nhỏ.
Mùa hoa quả: Tháng 5 - 9. Mùa thu hái và cách thu hái: Gần như quanh năm, song nên thu rễ vào mùa thu hay mùa đông, khi quả đã chín và phát tán hạt.
Đào xung quanh gốc, nhổ lấy toàn bộ bộ rễ; chặt bỏ phần 31 gốc và thân, rũ sạch đất cát; đưa về rửa sạch, băm nhỏ thành đoạn dài 2 - 3 cm, đem phơi hay sấy khô.
Phân bố và sinh thái: Đại thanh phân bố phổ biến ở hầu hết các tỉnh, từ vùng núi thấp có độ cao khoảng 600 m trở xuống, đến vùng trung du, đồng bằng và cả ở hải đảo. Trên thế giới loài này cũng có mặt ở hầu hết các quốc gia nhiệt đới Đông Nam Á và nam Trung Quốc.
Cây ưa ẩm, ưa sáng, song cũng có thể hơi chịu bóng khi mọc lẫn với các cây cỏ khác. Tái sinh tự nhiên bằng hạt và mọc cây chồi từ gốc sau khi bị chặt. Có thể trồng dễ dàng bằng hạt.
Bộ phận dùng: Rễ khô (Radix Clerodendri cyrtophylli), lá (Folium Clerodendri cyrtophylli).
Thành phần hóa học: Đại thanh chứa alcaloid, flavonoid (đặc biệt chất quercetin phân lập được từ rễ); một chất đắng clerodin và cabruvin. Thân chứa cyrtophylon A và B, teuvincenon F, uncinaton, sugiol, friedelin, clerodolon và clerodolol.
Công dụng: Dùng trong các trường hợp thực nhiệt, cảm sốt, ban chẩn, sốt xuất huyết, viêm họng, chảy máu chân răng, nhọt độc. Tính vị, quy kinh: Khổ, hàn. Vào kinh Tâm, Vị
Tác dụng: Thanh nhiệt giải độc, lương huyết chỉ huyết, khử ứ. Liều lượng, cách dùng: 6 - 20 g/ngày, thuốc sắc hoặc nấu nước tắm trị bệnh ngoài da.
Chú ý: Không dùng cho người Tỳ Vị hư hàn, tiêu chảy.
Đại thanh là dược liệu có tác dụng kháng khuẩn, kháng viêm, chống oxy hóa.
PGS.TS Đậu Xuân Cảnh - Chủ tịch Hội Đông y Việt Nam - khuyến cáo, người dân khi muốn sử dụng các loại dược liệu, thuốc nam, thuốc đông y để chữa bệnh thì cần phải nhớ rằng, thuốc đông y cũng giống như thuốc tây y, đều phải do thầy thuốc khám bệnh, chẩn đoán, chỉ định, kê đơn phù hợp với loại bệnh.
