Tổng Giám đốc Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) của Liên Hợp Quốc, ông Rafael Grossi cảnh báo, nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia lớn nhất Châu Âu ở Ukraina "hoàn toàn nằm ngoài tầm kiểm soát".
Tình hình đang trở nên ngày một nguy hiểm hơn tại nhà máy Zaporizhzhia ở phía đông nam thành phố Enerhodar, sau khi quân đội Nga kiểm soát từ đầu tháng 3.
Ông Grossi khẩn thiết yêu cầu Nga và Ukraina nhanh chóng cho phép các chuyên gia đến khu phức hợp rộng lớn này để ổn định tình hình và tránh một sự cố hạt nhân.
“Mọi nguyên tắc về an toàn hạt nhân đã bị vi phạm tại nhà máy. Các mối đe dọa là cực kỳ nghiêm trọng và nguy hiểm" - ông Grossi nói với AP trong cuộc phỏng vấn ngày 3.8.
Ông Grossi liệt kê nhiều vi phạm về an toàn của nhà máy, chẳng hạn tính toàn vẹn vật lý của nhà máy đã không được tôn trọng. Nhà máy bị pháo kích vào đầu cuộc xung đột, trong khi đó tiếp tục có thông tin từ Ukraina và Nga cáo buộc lẫn nhau về các cuộc tấn công tại Zaporizhzhia.
Ông Grossi nói, có một tình huống nghịch lý là nhà máy do Nga kiểm soát, nhưng các nhân viên Ukraina vẫn tiếp tục điều hành các hoạt động hạt nhân, dẫn đến những khoảnh khắc xung đột và bạo lực không thể tránh khỏi.
Chuỗi cung ứng thiết bị và phụ tùng bị gián đoạn, “vì vậy chúng tôi không chắc nhà máy có đáp ứng được tất cả những gì nó cần hay không”. IAEA cũng cần thực hiện các cuộc kiểm tra rất quan trọng để đảm bảo rằng vật liệu hạt nhân đang được bảo vệ an toàn, “có rất nhiều vật liệu hạt nhân ở đó cần được kiểm tra” - ông nói.
“Khi tổng hợp những điều này lại sẽ có một danh mục những điều không bao giờ nên xảy ra trong bất kỳ cơ sở hạt nhân nào. Và đây là lý do tôi đã nhấn mạnh ngay từ ngày đầu rằng chúng tôi phải đến đó để đánh giá về tính an toàn và bảo mật, sửa chữa và hỗ trợ như chúng tôi đã làm ở Chernobyl” - Tổng Giám đốc IAEA cho hay.
Việc Nga chiếm Zaporizhzhia làm dấy lên lo ngại rằng lò phản ứng hạt nhân lớn nhất trong số 15 lò phản ứng hạt nhân của Ukraina có thể bị hư hỏng, gây ra một tình huống khẩn cấp khác như thảm họa hạt nhân Chernobyl năm 1986 - thảm họa hạt nhân tồi tệ nhất thế giới - xảy ra cách thủ đô Kiev khoảng 110km.
Các lực lượng Nga chiếm giữ khu vực bị ô nhiễm nặng ngay sau cuộc xung đột nhưng đã trao lại quyền kiểm soát cho phía Ukraina vào cuối tháng Ba.
Ông Grossi nhấn mạnh, IAEA cần đến Zaporizhzhia - như đã làm với Chernobyl - để xác định thực tế về những gì đang thực sự xảy ra ở đó, tiến hành sửa chữa và kiểm tra, đồng thời “ngăn chặn một vụ tai nạn hạt nhân có thể xảy ra”.
Người đứng đầu IAEA nói, ông và nhóm của mình cần được bảo vệ để đến nhà máy và cần sự hợp tác khẩn cấp của Nga và Ukraina.
“IAEA, bằng sự hiện diện của mình, sẽ là một biện pháp ngăn chặn bất kỳ hành động bạo lực nào đối với nhà máy điện hạt nhân này. Vì vậy, với tư cách là một công chức quốc tế, với tư cách là người đứng đầu một tổ chức quốc tế, tôi cầu xin cả hai bên để sứ mệnh này được tiến hành” - ông Grossi đề nghị.
