Chia rẽ
Tuy nhiên, một ngày trước đó, hôm 9.10, lại có nhiều dự đoán về việc liệu ông Puigdemont có đưa ra tuyên bố như vậy không, nhất là trong bối cảnh các cuộc biểu tình diễn ra rầm rộ, phơi bày những chia rẽ sâu sắc ngay trong vùng tự trị này. Ngay tại Barcelona, thủ phủ Catalonia, đã có những cuộc biểu tình ở hai thái cực, cả ủng hộ và phản đối độc lập của Catalonia. Ít nhất 350.000 người tham gia biểu tình ủng hộ một nước Tây Ban Nha thống nhất vào ngày 8.10.
Ngay cả Thị trưởng Barcelona - bà Ada Colau - đề nghị ông Puigdemont không tuyên bố độc lập, đồng thời kêu gọi Thủ tướng Tây Ban Nha Mariano Rajoy giảm leo thang khủng hoảng. “Tôi đề nghị họ không đưa ra bất kỳ quyết định nào làm mất đi cơ hội đối thoại và hoà giải” - BBC dẫn lời bà Colau. “Đó là hành động can đảm nhất mà họ có thể làm ngay bây giờ”. Bà Colau kêu gọi chính phủ kiềm chế không kích hoạt Điều 155 vốn chưa từng được sử dụng, cho phép chính quyền Tây Ban Nha tiếp quản các vùng tự trị.
Lãnh đạo Đảng Xã hội Tây Ban Nha đối lập - ông Pedro Sanchez - cũng phản đối việc độc lập. Phát biểu với báo giới tại Barcelona, ông tuyên bố sẽ ủng hộ hành động của chính quyền Tây Ban Nha “trước bất kỳ nỗ lực nào phá hoại hoà hợp xã hội” nếu Catalonia đơn phương tuyên bố độc lập.
Trong khi đó, Chính phủ Tây Ban Nha đe doạ đình chỉ quyền tự trị của Catalonia. Thủ tướng Tây Ban Nha Mariano Rajoy tuyên bố quyết tâm ngăn chặn việc ly khai của Catalonia - nơi được xem là đầu tàu kinh tế của Tây Ban Nha - sau cuộc trưng cầu dân ý gây tranh cãi hôm 1.10, trong đó có trên 42% cử tri Catalonia đi bỏ phiếu và khoảng 90% trong số đó đồng ý ly khai. “Tây Ban Nha sẽ không bị chia cắt, sự thống nhất quốc gia sẽ được duy trì. Chúng tôi sẽ sử dụng mọi biện pháp có trong luật. Chính phủ sẽ ra quyết định vào thời điểm phù hợp” - Thủ tướng Rajoy trả lời phỏng vấn tờ báo Đức Die Welt hôm 9.10.
Nguy cơ
Cả Tây Ban Nha và EU đều đối mặt nhiều nguy cơ nếu Catalonia chọn cách ly khai. Theo CNN Money, Catalonia chiếm gần 1/5 nền kinh tế Tây Ban Nha, dẫn đầu tất cả các vùng, sản xuất 25% lượng hàng xuất khẩu của nước này, nộp thuế 21% - nhiều nhất cả nước. Khả năng Catalonia tuyên bố độc lập đã khiến hàng loạt ngân hàng lớn và các công ty chuyển trụ sở đăng ký chính thức khỏi xứ này đến những thành phố khác của Tây Ban Nha, như Công ty hạ tầng Abertis, Tập đoàn bất động sản Inmobiliaria Colonial, Công ty viễn thông Cellnex...
Đối với chính quyền Tây Ban Nha, còn những nguy cơ lớn hơn cả lợi ích kinh tế khi Catalonia độc lập. Tây Ban Nha có 17 vùng với các mức độ tự trị khác nhau. Một vùng Catalonia tuyên bố độc lập sẽ gây hiệu ứng domino cho những vùng khác để họ hoặc bắt đầu, hoặc khôi phục phong trào ly khai. Bên cạnh đó, còn rất nhiều câu hỏi chưa được trả lời, kể cả tư cách thành viên trong EU. Nếu bị buộc phải áp dụng một cách độc lập tư cách thành viên EU, Catalonia sẽ phải thuyết phục tất cả các thành viên hiện tại của khối đồng ý, bao gồm cả Tây Ban Nha. Và nếu Catalonia trở thành quốc gia độc lập, nó sẽ không tự động trở thành thành viên của Tổ chức Thương mại Thế giới WTO, do đó sẽ phải đối mặt với những rào cản thương mại cứng rắn, có thể gây tổn hại đến nền kinh tế.
Kịch bản
Giới phân tích đưa ra những kịch bản giải quyết bế tắc, cho rằng Catalonia và chính quyền Tây Ban Nha có thể đàm phán một giải pháp hoà hoãn. “Catalonia sẽ không đủ phương tiện, kể cả tài chính, để thực thi một nền độc lập hoàn toàn” - CNN dẫn lời ông Holger Schimieding - Kinh tế gia trưởng của ngân hàng Berenberg. “Vào thời điểm nào đó, Barcelona và Madrid sẽ cần phải nói chuyện” - ông Schimieding nói, và cho rằng, hai bên có thể đàm phán để Catalonia tự chủ hơn và tăng cường kiểm soát tài chính của mình. Kịch bản thứ hai tồi tệ hơn nếu cả hai bên đều kiên quyết đường lối cứng rắn. Nếu Catalonia tuyên bố độc lập, Thủ tướng Rajoy có thể áp đặt trực tiếp quản lý vùng này, chứ không để Catalonia hưởng quyền tự trị nữa. Điều này sẽ dẫn đến nhiều cuộc biểu tình, đụng độ bạo lực và bất ổn lao động.
Viễn cảnh xấu nhất và là kịch bản nguy hiểm nhất với giới làm ăn là một sự độc lập không được thừa nhận. Các công ty ở Catalonia sẽ đối mặt với việc hoạt động ở một đất nước độc lập mới tinh, không có thoả thuận thương mại chính thức, một tình huống còn tệ hơn cả Brexit - theo lời ông Carsten Hesse, một nhà kinh tế Châu Âu tại Ngân hàng Berenberg.
