Những điều thấy trước
So với 2 năm trước, Ảnh nghệ thuật Việt Nam năm 2020 về cơ bản vẫn không thay đổi về thể lệ, ngoài chủ đề mới với 2 thể loại: Ảnh hiện thực (sáng tác bằng phương pháp hiện thực, truyền thống, không chấp nhận ảnh chắp ghép, làm sai lệch hiện thực) và ảnh ý tưởng (được phép sử dụng mọi biện pháp kỹ thuật, công nghệ…). Chủ đề cho ảnh hiện thực là “Việt Nam - truyền thống - hiện đại - phát triển”, còn với ảnh ý tưởng được tự do lựa chọn chủ đề, tiêu chí chung là hướng đến giá trị chân - thiện - mỹ.
Đã từng đặt ra chuyện thu lệ phí từ 2 năm trước để tránh tình trạng “ảnh rác” nhiều, vừa làm mất thời gian của Ban giám khảo, vừa tạo sự dễ dãi cho thí sinh nhưng năm nay vẫn miễn phí nên chắc chắn con số dự thi sẽ rất “khủng”, dự đoán hơn 10.000 ảnh như năm 2018 do quy định có thể gửi tối đa 10 tác phẩm. Dân chơi ảnh đổ xô vào cuộc thi vì ngoài chuyện thử sức còn vì danh và tiền, đoạt giải cao là tiêu chí quan trọng để xét Giải thưởng Nhà nước và Giải thưởng Hồ Chí Minh sau này.
Năm 2018, Ban giám khảo đã phải bỏ đi không thương tiếc hàng đống “ảnh rác”, không thiếu những ảnh lưu niệm, ảnh chưa “sạch nước cản” về bố cục. Năm nay, khi số lượng người chơi ảnh nhiều hơn, máy móc ngày càng hiện đại hơn thì việc chụp ảnh càng “dễ như ăn kẹo”. Và thực tế, chụp ảnh đẹp không khó, chỉ có chụp ảnh đẹp có câu chuyện, có thông điệp mạnh mẽ mới khó.
Chắc chắn số lượng ảnh chụp bằng Flycam sẽ nhiều. Vì từ năm 2018 và đến Festival nhiếp ảnh trẻ 2019, nhiều tác giả chụp bằng Flycam thắng lớn, cũng như thể loại “không ảnh” (Aerial và Drone photography) xuất hiện trong nhiều cuộc thi quốc tế. Flycam thỏa mãn được những góc nhìn mới mơ ước nhưng nó không có được độ kết nối mật thiết giữa tác giả và đối tượng chụp ở cự ly gần.
Xu hướng ảnh bộ bùng nổ gần đây sẽ tiếp tục được ưa chuộng, điều đó càng đẩy những tấm ảnh đơn lẻ ra rìa, nhất là khi khả năng dồn nén câu chuyện, cô đọng cảm xúc vào trong một khuôn hình trở nên khó khăn đến cùng cực của các tay máy. Bởi thế chờ đón những bộ ảnh tốt, nhưng hy vọng có được những bức ảnh đơn độc đáo, ấn tượng để tôn vinh mới là mong muốn của công chúng và giới nghề.
Khám phá ngôn ngữ thị giác và gây hiệu ứng xã hội
Thực tế qua nhiều cuộc thi và triển lãm ảnh nghệ thuật Việt Nam, luôn phát hiện thêm được tên tuổi mới với một số tác phẩm mới. Nhưng cũng lâu lắm, chưa thấy sự xuất hiện của một tác giả nào có những tìm tòi thực sự, mang tính phát hiện, làm giàu ngôn ngữ nhiếp ảnh. Một số bạn trẻ cũng chỉ là cầu kỳ một chút về góc máy, về chơi sáng và “bắt chước” ảnh nước ngoài khá thông minh. Họ là thợ săn giải hơn là nghệ sĩ nhiếp ảnh với khát khao sáng tạo đúng nghĩa. Một nghệ sĩ đúng nghĩa khi chụp ảnh đối tượng, sự vật cũng là chụp chính bản ngã.
Những bức ảnh thuộc dòng nhiếp ảnh đương đại (ý niệm, kết hợp ảnh và text lên trên ảnh, ảnh kết hợp với thơ, ảnh dàn dựng có chủ ý theo một chuỗi…) gần như không có. Một số tay máy có chụp ảnh đương đại như Phan Quang, Duy Phương… lại không tham gia.
Sự lan tỏa, hiệu ứng xã hội mà những bức ảnh thắng giải cũng không mạnh. Đẹp thì có đẹp, thậm chí lung linh, nuông chiều thị giác nhưng hỏi có đọng lại dư âm, đem lại những nỗi ám ảnh nào không thì câu trả lời đa phần là không. Người xem mong muốn được đối thoại, khám phá nhiều tầng ý nghĩa trong tác phẩm ảnh sẽ khó thỏa mãn.
Nhiếp ảnh thế giới thời kỳ đầu đã từng bị hồ nghi về tính nghệ thuật, nhất là khi so với hội họa, nhưng rồi đã có sự phát triển vượt bậc để khẳng định giá trị nghệ thuật đi kèm với những tên tuổi lớn. Nhiếp ảnh Việt ngày nay đang thiếu những tay máy nổi tiếng tạo thành xu hướng trên cả 2 mảng, tài liệu và nghệ thuật.
