Cảnh báo đã có, nhưng ít người nghe
Theo PGS.TS Trần Tân Văn - Viện trưởng Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản, thiệt hại tại miền Trung do lũ lụt, sạt lở đất vừa qua là hết sức nặng nề. Rất nhiều quốc gia trên thế giới tiến hành điều tra cảnh báo sạt lở đất. Tại Trung Quốc, Thái Lan, Nhật Bản, Hoa Kỳ cũng đều có sạt lở đất gây thiệt hại về người và của.
PGS TS Trần Tân Văn cho biết, Chính phủ có đề án điều tra hiện trạng, phân vùng cảnh báo, đến nay đã điều tra được 22/37 tỉnh và phân vùng cảnh báo được cho 15/27 tỉnh theo tỉ lệ 1/50.000.
“Chúng ta đang làm nhưng tốc độ hơi chậm. Các nước trên thế giới cũng không có phương án khả thi ngăn chặn sạt lở đất. Việc cảnh báo phòng tránh phải thường xuyên khi mùa mưa bão xảy ra. Trước nay ít bị, giờ chúng ta đã làm nhưng không đủ độ kịp thời, chưa đủ quyết liệt và khẩn trương” – PGT TS Trần Tân Văn thẳng thắn nhìn nhận.
Về các hình thái thiên tai tại miền Trung, TS Trần Tân Văn cho rằng, các nhà khoa học cảnh báo địa chất các tỉnh miền Trung từ trước đó nhưng chưa đủ quyết liệt.
Còn theo PGS TS Vũ Thanh Ca - giảng viên cao cấp, khoa Môi trường, trường Đại học Tài nguyên & Môi trường, cần phải bổ sung thêm rằng, là ở rừng núi nói chung độ dốc của mặt đất rất lớn, mưa thấm vào trong đất tạo thành dòng chảy ngầm, dòng chảy ngầm rửa trôi đất, trôi bề mặt, kết cấu trong đất suy yếu hơn.
“Bản thân khối đất trọng lực trượt xuống phía dưới, nước ở trong đất tạo áp suất thủy tĩnh lớn, công trình thủy trị sông thường khoan lỗ các bức tường, khoan lỗ thoát nước, hạ mức nước ngầm xuống, một phần nước chảy theo khe làm yếu đất, đẩy khối đất xuống, sạt lở đất xảy ra do mưa lớn, ví dụ vụ sạt lở đất ở trạm 67 cả ngọn núi cao 200m sạt xuống, đó là lý do gây ra các vụ sạt lở đất. Nói về việc cảnh báo, các nhà khoa học đã đưa thông tin, đã tuyên truyền nhưng trên thực tế ít người nghe.
Vì vậy bên cạnh việc truyền thông, cơ quan chức năng phải làm quyết liệt, có biện pháp hành chính để hỗ trợ người dân di dời khỏi vùng nguy hiểm” – PGS TS Trần Danh ca nêu ý kiến.
Nhiều "nút thắt" trong công tác di dời
Trao đổi với PV Lao Động - Phó trưởng Ban Chỉ đạo (BCĐ) Trung ương về Phòng chống thiên tai (PCTT) Trần Quang Hoài cho biết, kết quả điều tra thống kê từ năm 2001-2019 trên địa bàn 15 tỉnh điều tra cho thấy, đã có 829 điểm xảy ra sạt lở đất. Số điểm sạt lở đất có xu hướng ngày càng tăng, năm 2017 ghi nhận 235 điểm xảy ra sạt lở đất trong đó nhiều nhất là tại tỉnh Hòa Bình với 45 điểm, tỉnh Cao Bằng với 40 điểm.
Sạt lở đất có thể xảy ra vài lần tại cùng 1 điểm. Kết quả thống kê sơ bộ năm 2018 đã có 3 điểm sạt lở đất lớn xảy ra tại Hòa Bình, Lào Cai, Sơn La gây ảnh hưởng lớn về người và tài sản.
Năm 2017 có số người chết do lũ quét sạt lở đất nhiều nhất, đã có 206 người bị thiệt mạng. Đây cũng là năm có số hộ phải di dời nhiều nhất, có 1.995 hộ cần di dời khỏi vùng có nguy cơ cao lũ quét sạt lở đất.
Đặc biệt, các đợt sạt lở trong tháng 10.2020 tại miền Trung vừa qua là thảm họa nặng nề với số người bị tử nạn và mất tích lên tới trên 136 người.
Lý giải vì sao đề án di dời dân khỏi vùng sạt lở chưa thể triển khai, báo cáo của BCĐ Trung ương về PCTT cho biết, ngoài vấn đề kinh phí, thì các nguyên nhân khác như: Quỹ đất bố trí cho chương trình còn hạn chế; chưa tập trung trọng tâm vào di dân cho vùng có nguy cơ rủ ro thiên tai cao; nơi ở mới chưa được đánh giá căn cơ về mức độ an toàn; chưa tạo được sinh kế bền vững cho người dân tại nơi ở mới… đã khiến đề án thực hiện có độ trễ...
