Đi khắp các huyện biên giới của tỉnh Lạng Sơn, ở đâu cũng có thể thấy những đài tưởng niệm, bia ghi nhớ công lao của quân và dân ta trong cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc 45 năm trước.
Trong số những địa điểm đã đi vào sử sách của dân tộc về những tháng ngày bi tráng đó, không thể không nhắc đến Pháo đài Đồng Đăng (huyện Cao Lộc, tỉnh Lạng Sơn), địa điểm tượng trưng cho tinh thần bất khuất, anh hùng của quân dân xứ Lạng trong cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc của Tổ quốc vào tháng 2.1979.
Pháo đài Đồng Đăng được thực dân Pháp xây dựng từ những năm 1936 - 1940 nhằm phòng thủ biên giới phía Bắc, án ngữ các tuyến đường 1A, 1B, 4A chạy qua khu vực Đồng Đăng, huyện Cao Lộc.
Đây là điểm cao trọng yếu, có thể bao quát thị trấn và cả một vùng xung quanh. Muốn tiến vào chiếm thị xã Lạng Sơn, quân địch buộc phải khống chế được pháo đài này.
Một công trình quân sự vô cùng kiên cố, có lô cốt nhìn ra bốn hướng và hệ thống đường hầm chìm trong lòng núi. Phần nổi là những cụm lô cốt kiên cố với lỗ châu mai nhô lên trên đỉnh núi.
Sau Chiến tranh biên giới 1979, khu đất pháo đài Đồng Đăng được UBND tỉnh Lạng Sơn giao quyền và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Lạng Sơn quản lý với diện tích 50.030m2 thuộc đất an ninh quốc phòng.
Năm 2012, thực hiện chủ trương cắm mốc giới đất quốc phòng, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Lạng Sơn đã tổ chức cắm được 48 mốc và đo đạc lại diện tích khu đất là 52.677,1m2.
Hiện nay, quanh lô cốt Pháo đài Đồng Đăng có rất nhiều tảng bê tông lớn vẫn nằm cheo leo trên vách núi.
Chia sẻ với PV Lao Động, ông Lưu Quang Công - Phó Chủ tịch UBND thị trấn Đồng Đăng - cho biết, hiện nay, Pháo đài Đồng Đăng được công nhận di tích cấp tỉnh, phía Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch tỉnh đang đề nghị xem xét, xếp hạng di tích quốc gia.
Ông Công chia sẻ, hiện trạng của Pháo đài vẫn còn 4 cửa vào (Đông, Tây, Nam, Bắc). Trong số đó chỉ có hai cửa Đông và Tây là xuống được hầm ở mặt trên, hai cửa còn lại không xuống được do quá trình chiến sự xảy ra bị pháo với bom mìn lấp kín. Phía tỉnh và quân khu cũng đã có dự kiến khai quật nhưng chưa thực hiện được.
“Việc khai quật này phải có phương án của Bộ Quốc phòng, công binh, dò mìn, dò khí độc, phải nắm được chính xác được số lượng chiến sĩ, người dân tử nạn ở đó thì mới có phương án khai quật”, vị này nói.
