Tổng tiền lương bình quân cả quá trình đóng BHXH thấp
Theo BHXH tỉnh Hà Tĩnh, bà Trương Thị Lan, có quá trình công tác có đóng BHXH từ 1.1995 đến tháng 8.2017, với tổng thời gian tham gia BHXH là 22 năm, 8 tháng. Mức đóng BHXH: Từ tháng 1.1995 đến 12.2012 là giáo viên hợp đồng, truy đóng và đóng BHXH bắt buộc theo Công văn số 3658/BHXH-BT của BHXH Việt Nam, mức đóng theo mức tiền lương tối thiểu chung từng thời kỳ. Từ tháng 1.2013 đến tháng 6.2013, mức lương 3,06; từ 7.2013 đến 12.2013, mức lương 2,86; từ tháng 12.2015, mức lương 3,06; từ tháng 1.2016 đến 12.2016, mức lương 3,26; từ tháng 1.2017 đến tháng 8.2017, mức lương 3,46.
Mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH để tính lương hưu, cơ quan BHXH giải thích theo quy định tại Khoản 3, Điều 62 Luật BHXH thì bà Lan vừa có thời gian đóng BHXH thuộc đối tượng thực hiện chế độ tiền lương do Nhà nước quy định vừa có thời gian đóng BHXH theo chế độ tiền lương do người sử dụng lao động quyết định nên khi tính lương bình quân tháng đóng BHXH chung của các thời gian, trong đó thời gian đóng BHXH theo chế độ tiền lương do nhà nước quy định được tính bình quân tiền lương tháng đóng BHXH theo quy định tại khoản 1, Điều 62 Luật BHXH. Cụ thể: Từ tháng 1.1995 đến tháng 12.2012, đóng BHXH theo mức tiền lương do người sử dụng lao động quyết định (đóng BHXH theo mức lương tối thiểu chung từng thời kỳ), tổng thời gian 216 tháng, với tổng số tiền sau khi đã được điều chỉnh trên cơ sở chỉ số giá tiêu dùng của từng thời kỳ theo quy định của Chính phủ là 249.818.200 đồng. Từ tháng 1.2013 đến 8.2017, tổng số tháng 56 tháng, đóng với mức lương bình quân của các tháng đóng BHXH theo hệ số tiền lương do Nhà nước quy định cộng với thâm niên ngành là 247.728.260 đồng. Theo đó, mức lương bình quân là 249.818.200đ + 247.728.260đ/(216 + 56) = 1.829.215 đồng.
Việc mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH của bà Lan thấp là do 17 năm từ tháng 1.1995 đến tháng 12.2012, bà Lan luôn đóng BHXH trên nền tiền lương rất thấp. Thời gian tham gia BHXH theo chế độ tiền lương do Nhà nước quy định cao hơn một chút (dao động theo hệ số 3,06; 2,86; 3,26 và 3,46) chỉ trong 4 năm, 8 tháng nên kết quả tổng tiền lương bình quân cả quá trình đóng BHXH thấp. BHXH Hà Tĩnh lý giải, theo Khoản 1, Điều 56 Luật BHXH: 15 năm đóng BHXH được tính bằng 45% sau đó cứ thêm 1 năm được tính bằng 2% đối với nam, 3% đối với nữ. Bà Lan đóng BHXH 22 năm 8 tháng được tính như sau: 15 năm tính bằng 45%, thêm 7 năm tính bằng 21%, 8 tháng được tính bằng 1 năm bằng 3%. Mức lương hưu hàng tháng là 45+21+3= 69%.
Ông Tôn Đức Hải - Phó Giám đốc BHXH tỉnh Hà Tĩnh - khẳng định: “Mức lương hưu hàng tháng của bà Lan (1.829.215 x 69% = 1.262.158đ) được bù bằng mức lương cơ sở là: 1.300.000 đ/tháng. Căn cứ các quy định của Nhà nước thì BHXH tỉnh Hà Tĩnh tính mức tiền lương hưu hàng tháng đối với bà Trương Thị Lan là hoàn toàn đúng quy định”.
Vì sao lương hưu giáo viên thấp?
Giải thích về vấn đề trên, bà Đinh Thị Thu Hiền - Phó Trưởng ban Thực hiện chính sách BHXH - cho biết, trước tháng 1.1995, giáo viên mầm non không được tuyển dụng vào biên chế Nhà nước nên xét tổng thể chung thời gian công tác là giáo viên mầm non trước tháng 1.1995 không được tính là thời gian công tác để hưởng BHXH. Từ ngày 1.1.1995, theo quy định tại Điều lệ BHXH ban hành kèm theo Nghị định số 12/CP ngày 26.1.1995 của Chính phủ, giáo viên mầm non không thuộc đối tượng tham gia đóng BHXH nên thời gian này cũng không được tính hưởng BHXH. Đến ngày 19.8.1999, Chính phủ ban hành Nghị định số 73/1999/NĐ-CP về chủ trương khuyến khích xã hội hóa đối với hoạt động trong lĩnh vực giáo dục, có chính sách phát triển giáo dục mầm non và khi đó mới quy định giáo viên mần non công lập và ngoài công lập thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc.
Để tạo điều kiện cho giáo viên mầm non khi hết tuổi lao động có đủ điều kiện hưởng lương hưu, Bộ Giáo dục và Đào tạo, BHXH Việt Nam đã ban hành văn bản số 2150/GDĐT-BHXH ngày 22.3.2004 với nội dung: Người lao động đã có thời gian làm việc liên tục tại các cơ sở giáo dục mầm non trước hoặc sau khi Chính phủ ban hành Nghị định số 73/1999/NĐ-CP mà chưa tham gia đóng BHXH thì có thể đóng BHXH cho thời gian từ 1.1995 đến khi đã tham gia đóng BHXH (mức đóng tính trên mức lương tối thiểu chung). Do đó, những trường hợp truy đóng BHXH thì thời gian đóng BHXH được tính từ tháng 1.1995. Tiếp theo, để tạo điều kiện cho giáo viên có thời gian công tác trước tháng 1.1995 mà khi nghỉ việc hết tuổi lao động nhưng chưa đủ thời gian đóng BHXH có thể đóng BHXH tự nguyện để hưởng lương hưu, ngày 18.8.2011, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 45/2011/QĐ-TTg quy định hỗ trợ một phần kinh phí đóng BHXH tự nguyện cho những giáo viên này (mức hỗ trợ cũng tính trên mức tiền lương tối thiểu chung)
Với diễn biến quy định của chính sách nêu trên, có thể thấy lương hưu của giáo viên mầm non thấp là tình hình chung của nhiều địa phương mà nguyên nhân là do: Thời gian đóng BHXH ngắn (thường chỉ đóng BHXH từ tháng 1.1995 trở đi cho đến khi đủ tuổi nghỉ hưu mới chỉ đóng đủ 20 năm) nên tỉ lệ hưởng lương hưu chỉ khoảng 60%. Mức đóng BHXH chủ yếu chỉ tính trên mức tiền lương tối thiểu chung (sau gọi là lương cơ sở, hiện nay là 1.300.000 đ/tháng) nên lương hưu thấp (khoảng 60% của lương cơ sở).
Qua diễn biến chính sách đối với giáo viên mầm non, có thể thấy, Chính phủ đã rất quan tâm ban hành một số quy định điều chỉnh chính sách nhằm cải thiện chế độ BHXH đối với giáo viên mầm non, đặc biệt là những người có thời gian làm việc trước tháng 1.1995. Ví dụ, từ không thuộc đối tượng tham gia BHXH đã thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc. Từ thực tế thời gian đóng BHXH ngắn không đủ điều kiện hưởng lương hưu đã cho truy đóng BHXH cũng như hỗ trợ mức đóng BHXH tự nguyện để nhiều giáo viên mầm non tích lũy đủ điều kiện số năm đóng BHXH để hưởng lương hưu hằng tháng. Nhiều trường hợp lương hưu thấp đã được bù đủ bằng lương cơ sở.
Theo bà Hiền, nhân việc thông tin báo chí, mạng xã hội quan tâm nhiều đến mức lương hưu của một cô giáo mầm non thấp, mà nguyên nhân trực tiếp, chủ yếu là do mức tiền lương làm căn cứ đóng BHXH thấp, BHXH Việt Nam cần đẩy mạnh hơn nữa việc thông tin, tuyên truyền: Từ ngày 1.1.2018, tiền lương tháng làm căn cứ đóng BHXH sẽ gồm mức lương, phụ cấp lương và các khoản bổ sung khác có liên quan đến thực hiện công việc hoặc chức danh trong hợp đồng lao động. Như vậy, với mức đóng BHXH cao hơn (không chỉ là đóng BHXH theo mức lương tối thiểu như hiện nay), người lao động trong các doanh nghiệp, đơn vị khi nghỉ nghỉ hưu sẽ nhận được mức lương hưu cao hơn.
