Nhiều kẽ hở cần giải quyết
Theo luật sư Nguyễn Đức Toàn hiện Luật Đấu thầu năm 2013 và Nghị định 63 đã quy định rất rõ về trình tự thủ tục mở thầu. Nhưng vẫn còn một số bất hợp lý đã tạo kẻ hở những tổ chức, cá nhân lợi dụng để trục lợi. Cụ thể như việc chủ đầu tư đã bán thầu rồi vẫn còn được sửa đổi hồ sơ thầu, đây là điểm hở vô hình dung đã tạo ra “quân xanh - quân đỏ” trong đấu thầu. Ngoài ra, hiện hồ sơ thầu cũng không được đăng ký giám sát bởi một cơ quan chức năng nào cả, mà do chủ đầu tư xây dựng lên, trong khi đó chủ đầu tư lại chính là người có quyền sửa hồ sơ thầu đã dẫn đến bất hợp lý và tiêu cực trong đấu thầu. Tại NĐ 63 quy định rõ việc chuẩn bị lựa chọn nhà thầu bao gồm: Lựa chọn danh sách ngắn cần thiết, lập hồ sơ mời thầu, thẩm định và phê duyệt hồ sơ mời thầu, tổ chức lựa chọn nhà thầu bao gồm mời thầu, phát hành, sửa đổi làm rõ hồ sơ mời thầu chuẩn bị nộp và tiếp nhận sửa đổi…
Từ những kẽ hở trên nhiều đối tượng đã lợi dụng thông thầu, ép giá hưởng chênh lệch để các đơn vị không đủ năng lực thực hiện gói thầu, khiến chất lượng công trình không đảm bảo. Theo ông Đặng Đức Hải (Thái Nguyên) một số dự án được đăng ký mời thầu công khai trên báo, nhưng khi các DN đến mua hồ sơ và tham gia đấu thầu thì có một số người ăn mặc bặm trợn đến yêu cầu dừng việc đấu thầu vì đã được sắp xếp với DN khác rồi, để an toàn DN đành phải rút lui. Cụ thể tại gói thầu số 03, thi công công trình đường từ xã Ngòi Hao đến xã Ba Khan, huyện Mai Châu, tỉnh Hoà Bình, khi Cty xây dựng Việt Hà có trụ sở tại Quảng Trị đến mua hồ sơ thầu đã bị một số đối tượng đi trên xe ôtô biển kiểm soát 28A-018.63 đuổi theo xe của Giám đốc Cty Lê Xuân Gởi cướp hồ sơ dự thầu và hồ sơ năng lực Cty, sau đó các đối tượng còn tiếp tục hành hung ông Gởi dã man, vụ việc đến nay vẫn chưa được giải quyết dứt điểm.
Chống “quân xanh - quân đỏ”
Theo Trung tâm Đấu thầu qua mạng quốc gia, năm 2017 tỉ lệ đấu thầu qua mạng mới chiếm khoảng 12% các gói thầu thuộc phạm vi áp dụng theo lộ trình, chưa đáp ứng chỉ tiêu quy định trong lộ trình là tối thiểu 30% các gói chào hàng cạnh tranh và 15% số lượng các gói thầu quy mô nhỏ đấu thầu rộng rãi, đấu thầu hạn chế. Theo Giám đốc trung tâm đấu thầu quốc gia (Bộ KHĐT) - Phạm Huy Hùng bên cạnh những đơn vị tích cực thực hiện đấu thầu qua mạng, vẫn còn nhiều đơn vị triển khai cầm chừng, không tuân thủ lộ trình theo quy định, thậm chí còn có những đơn vị chưa thực hiện gói thầu điện tử nào.
Việc đấu thầu qua mạng có thể tiết kiệm khoảng 10% chi tiêu công, đồng thời giúp bên mời thầu giảm thiểu được giấy tờ lưu trữ vì các văn bản được lưu trên hệ thống mạng đấu thầu quốc gia và có thể dễ dàng trích xuất lại trong quá trình kiểm tra, thanh tra. Mặt khác, với sự công khai trong mời thầu, mở thầu, nộp hồ sơ dự thầu sẽ giúp các gói thầu đấu thầu điện tử tăng tính minh bạch. Các gói thầu đấu thầu điện tử cũng có nhiều nhà thầu tham dự hơn, tăng khả năng cạnh tranh trong đấu thầu vì không chỉ có nhà thầu bản địa mà còn có nhà thầu ở trong ngoài nước tham gia nộp hồ sơ. Theo LS Nguyễn Đức Toàn việc đấu thầu điện tử đã có quy định rõ ràng của luật, nhưng do còn có khó khăn bất cập về nền tảng công nghệ do vậy chưa áp dụng được rộng rãi. Nếu đấu thầu điện tử được thực hiện rộng rãi sẽ giải quyết được vấn đề “quân xanh - quân đỏ” vì các nhà thầu không biết thông tin của nhau, nếu lộ thông tin thì chỉ có phía chủ đầu tư. Đặc biệt phải có Cty tài chính độc lập kiểm soát năng lực tài chính của các nhà thầu, trong khi đó hiện chỉ có quy định về mở hồ sơ năng lực về tài chính nhưng không quy định là phải có sự giám sát của cơ quan nào.
