Tới làng Rô (xã Cà Dy, huyện Nam Giang, tỉnh Quảng Nam) vào một chiều cuối thu, chúng tôi gặp được bà Kapu Thị Đẹp – gia đình từng cưu mang nhà thơ Tố Hữu trên “Bước đường gian nguy”…
Bà đẹp nhớ lại, vào buổi chiều cuối xuân của hơn 70 năm về trước, khi già làng của làng Rô về báo tin cho gia đình ông Đinh Deh rằng: Trên rẫy của họ - ở bên kia dòng sông Ngầm Nước Lũ - có một cán bộ Việt Minh đang lẩn trốn. Sau này, bà mới biết người cán bộ đó chính là nhà thơ Tố Hữu vượt ngục Đắk Glei (Kon Tum).
Trong suốt một tuần, chồng bà đã mang cơm muối sang tiếp tế cho nhà thơ. Lúc đó, giặc Pháp vây ráp và dụ dỗ: hễ ai bắt được nhà thơ Tố Hữu sẽ thưởng trâu bò, gạo, muối.
Để tri ân đồng bào làng Rô và gia đình ông Đinh Deh, tháng 5.1973 trong một chuyến công tác ngang qua Bến Giằng, nhà thơ Tố Hữu đã ghé lại làng Rô và biếu tặng nhiều món quà cho dân làng.
Đặc biệt, nhà thơ đã dành tặng riêng cho gia đình ông Đinh Deh một chiếc radio và tấm ảnh chân dung. Bên dưới có ghi dòng chữ: “Kính tặng các đồng chí và đồng bào làng Rô thân yêu để nhớ lần đầu đến làng, những ngày vượt trại giam Đắk Glei vào cuối tháng 3.1942 và lần về lại thăm làng tháng 5.1973” và 4 câu thơ:
“Ơi làng Rô nhỏ của tôi
Cao cao ngọn núi chiếc nôi đại bàng
Trăm năm ta nhớ ơn làng
Cánh tay che chở bước đường gian nguy”
Qua thời gian, “chiếc radio”, “tấm ảnh chân dung” của Tố Hữu vẫn được gia đình ông Đinh Deh gìn giữ và coi đó như kỷ vật của gia đình. Năm 2006, do tuổi già mà ông Đinh Deh đã ra đi vĩnh viễn. Trước khi chết, ông Đinh Deh không quên căn dặn gia đình phải giữ gìn 2 kỷ vật này thật cẩn thận và không được làm hư hại, để khi gia đình nhà thơ vào sẽ trả lại - bà Đẹp chia sẻ.
Trên bàn thờ gia đình, bên cạnh di ảnh của ông Đinh Deh là bức chân dung nhà thơ Tố Hữu được gia đình ngày đêm hương khói. Chiếc radio cũng được bà đặt trang trọng trên chiếc bục gỗ cao nhất trong nhà.
Năm 2010, khi nhà truyền thống huyện Nam Giang hoàn thành, 2 kỷ vật này được huyện mượn về trưng bày tại nhà truyền thống để phục vụ khách tham quan. Tuy vậy, một thời gian sau gia đình bà Đẹp đã xuống mang về lại.
“Đây là 2 kỷ vật của cán bộ cách mạng Tố Hữu tặng chồng già nên không yên tâm giao cho người lạ. Sau này nếu già chết đi thì mấy đứa con của già sẽ tiếp tục giữ, chúng nó không giữ được thì làng sẽ giữ” - bà Đẹp nói.
