Tự chủ Đại học gắn với giải trình
Theo Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam, trong thời gian vừa qua, đổi mới giáo dục đại học theo hướng tự chủ là bước chuyển mang tính lịch sử.
Quá trình tự chủ đại học được bắt đầu từ khi Thủ tướng Chính phủ có chủ trương thành lập hai Đại học quốc gia ở Hà Nội và TPHCM, với tinh thần tự chủ. Sau đó, khái niệm quyền tự chủ và trách nhiệm giải trình của giáo dục đại học thế giới được đưa vào lần đầu ở Luật Giáo dục năm 1998.
Năm 2014, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 77/NQ-CP về thực hiện thí điểm tự chủ đại học. Khi bắt đầu thực hiện Nghị quyết, tự chủ đã được xác định là con đường một chiều. Tinh thần đó đã lan tỏa rất nhanh ra hệ thống. Và Luật Giáo dục đại học sửa đổi năm 2018 ra đời nhằm luật hóa tinh thần tự chủ đại học.
Nhận định giáo dục đại học Việt Nam có bước tiến dài nhờ tự chủ, Phó Thủ tướng dẫn chứng, đến nay đã có nhiều trường đại học nằm trong tốp 1.000 trường hàng đầu thế giới. Giáo dục đại học Việt Nam từ chỗ không được xếp hạng trên thế giới thì đến nay ở nhiều bảng xếp hạng khác nhau, đứng ở vị trí khoảng 70.
Tuy nhiên, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nhấn mạnh, chúng ta mới thực hiện đổi mới tự chủ đại học được một bước, trước mắt là một quá trình dài. Quan trọng là chúng ta đã xác định đúng hướng, phải tiếp tục thực hiện.
Phó Thủ tướng đưa ra một số lưu ý, tự chủ đại học phải đi từ chuyên môn học thuật với một mô hình quản trị tiên tiến để lan tỏa ra ngoài xã hội, nâng cao tính dân chủ, tính khoa học.
Tự chủ đại học gắn với giải trình, không chỉ với cơ quan nhà nước mà cả học sinh sinh viên, phụ huynh và toàn xã hội.
Thực hiện tự chủ đại học không phải là Nhà nước không đầu tư thêm nữa, bởi thực tế nhiều trường đã tự chủ nhưng vẫn được Nhà nước đầu tư cơ sở hạ tầng. Đồng thời, Chính phủ cũng có cơ chế giao nhiệm vụ, đặt hàng đào tạo bằng ngân sách.
Chính phủ cũng xác định rất rõ và theo đúng xu thế thế giới là tự chủ đại học không có nghĩa là buông lỏng quản lý nhà nước theo các quy định pháp luật.
“Điểm quan trọng là tự chủ đại học không được làm giảm cơ hội tiếp cận giáo dục đại học của người nghèo, đối tượng chính sách”- Phó Thủ tướng nhấn mạnh.
Cần nhận thức thông suốt trong các trường, hiệu trưởng
Để đẩy mạnh tự chủ trong thời gian tới, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cho rằng, khi một trường đại học tự chủ thì một phần quyền lực của cơ quan chủ quản, cơ quan quản lý nhà nước, hiệu trưởng, ban giám hiệu sẽ dịch chuyển sang hội đồng trường.
Trong đó, cần lưu ý vấn đề chủ sở hữu khi trong hệ thống đại học của Việt Nam có trường công lập, dân lập, bán công, tư thục và đã xuất hiện tình trạng một ông chủ, doanh nghiệp hay một nhóm người đầu tư vào trường thì tự quyết định tất cả. “Điều đó không đúng, về lâu dài trường đại học thuộc sở hữu của toàn xã hội” - Phó Thủ tướng nói.
Để triển khai tự chủ đại học thiết thực, Phó Thủ tướng cho rằng các trường phải thành lập hội đồng trường theo đúng pháp luật. Chủ tịch hội đồng trường sẽ kiêm bí thư đảng ủy, thực hiện việc giám sát.
Những vướng mắc hiện nay về thành lập hội đồng trường, theo Phó Thủ tướng, chủ yếu do nhận thức chưa thông suốt trong các trường, trong các hiệu trưởng. Bản thân một số hiệu trưởng không muốn mất quyền của mình, hay không muốn chuyển giao quyền của mình cho hội đồng trường.
Phó Thủ tướng cũng cho rằng, quan trọng hàng đầu là các trường cần có một bộ quy chế hoạt động một cách đầy đủ, chi tiết từ nhân sự, tài chính, đề bạt, khen thưởng, kỷ luật… giống như “một bộ luật của trường”. Bộ quy chế này phải được công khai, minh bạch để dễ dàng giám sát trong quá trình thực hiện tự chủ đại học.
