Tây Nguyên bước vào mùa mưa, sông suối ở Kon Tum nước lên và chảy qua các nhà máy thuỷ điện. Tuy nhiên, điều khiến các chủ đầu tư thuỷ điện vừa và nhỏ đang ôm nợ ngân hàng đau đầu, trăn trở là nhà máy lại không được Điện lực Kon Tum, Tổng Công ty Điện lực miền Trung cho huy động hết công suất phát.
Từ tháng 3.2023 đến nay, các thuỷ điện vừa và nhỏ (được huy động theo cơ chế chi phí tránh được) thường xuyên bị tiết giảm công suất, bị sa thải, không được Công ty Điện lực Kon Tum huy động công suất do phát vượt công suất theo hợp đồng mua bán điện.
“Các nhà máy không tự ý phát vượt công suất vì lo bị ngành điện sa thải. Nguyên nhân phát vượt công suất thiết kế là do lưu lượng nước về tuabin tăng đột biến, thời tiết mưa nhiều ở vùng núi”, anh Q. - một chủ thuỷ điện cho biết .
Việc ngành điện tiết giảm công suất gây khó khăn cho công tác vận hành và thiệt hại cho các chủ đầu tư, làm lãng phí nguồn tài nguyên nước, cũng là nguồn thu ngân sách cho tỉnh Kon Tum (nguồn thu thuỷ điện chiếm 30-40% nguồn thu ngân sách cho tỉnh).
Để tránh lãng phí tài nguyên nước trong khi cả nước đang thiếu điện, nhiều vùng bị hạn hán, cũng để bổ sung cho nguồn điện giá rẻ, đại diện các nhà máy thuỷ điện vừa và nhỏ ở Kon Tum kiến nghị được phát tối đa công suất theo khả năng nguồn nước cho phép.
Đồng thời, Tổng Công ty Điện lực miền Trung cần gỡ khó, tạo cơ chế thuận lợi, sớm thanh toán cho chủ thuỷ điện vừa và nhỏ sản lượng phát vượt đã được huy động để trả tiền lương hằng tháng cho người lao động, nộp thuế, phí đối với ngân sách nhà nước.
Liên quan đến sự việc này, hiện phía Tổng Công ty Điện lực miền Trung cho rằng, đang có văn bản chờ xin ý kiến Bộ Công Thương để có những thay đổi quy định, hướng dẫn mới.
Trong khi Bộ Công Thương lại công văn phúc đáp cho các chủ thuỷ điện vừa và nhỏ ở Kon Tum cần trao đổi lại với bên mua điện (Điện lực Kon Tum, Tổng Công ty Điện lực miền Trung) để tuân thủ pháp luật và làm rõ những điều khoản đã ký trong hợp đồng.
Trong khi chờ có cơ chế, chính sách cụ thể thì điện vẫn thiếu và nguồn nước chảy qua thuỷ điện vẫn không phát huy hết tiềm năng, công suất để người dân các tỉnh thành được tiếp cận nguồn điện giá rẻ.
Tỉnh Kon Tum có 81 vị trí thủy điện vừa và nhỏ được phê duyệt quy hoạch, tổng công suất lắp máy 870MW. Năm 2022, các nhà máy thủy điện trên địa bàn đóng góp 1.200 tỉ đồng cho ngân sách địa phương, riêng các thủy điện vừa và nhỏ là 330 tỉ đồng.
