Làm điện hạt nhân, không chấp nhận rủi ro
Đề xuất chủ trương đầu tư dự án điện hạt nhân tại Ninh Thuận được Chính phủ trình Quốc hội vào cuối 2009, với dự kiến xây dựng hai nhà máy Ninh Thuận 1 và Ninh Thuận 2 tại huyện Thuận Nam và Ninh Hải, tổng công suất 4.000 MW. Tổng đầu tư dự kiến ban đầu 200.000 tỉ đồng.
Sau 7 năm chuẩn bị, tháng 11.2016, Quốc hội quyết định dừng dự án điện hạt nhân Ninh Thuận. Đến kỳ họp thứ 3, Quốc hội khoá XV, Ủy ban Kinh tế của Quốc hội lại đề xuất xem xét phát triển điện hạt nhân trong giai đoạn tiếp theo. Điều này góp phần đảm bảo an ninh năng lượng, phát triển kinh tế độc lập, tự chủ và bảo đảm an ninh hệ thống điện với nhu cầu đa dạng nguồn phát.
Để phát triển loại năng lượng này, theo Uỷ ban Kinh tế của Quốc hội "cần được đánh giá đầy đủ, khoa học, chính xác thực trạng và dự báo cung cầu năng lượng". Trước mắt, cần có chủ trương của Đảng; từ đó tính toán quy hoạch điện hạt nhân và nghiên cứu tái khởi động dự án ở Ninh Thuận vào thời điểm thích hợp", Uỷ ban Kinh tế nhận xét.
Tại Nghị trường Quốc hội, ông Nguyễn Hồng Diên - Bộ trưởng Bộ Công Thương cho rằng, việc tạm dừng dự án nhà máy điện hạt nhân ở Ninh Thuận không đồng nghĩa với huỷ bỏ xây dựng nhà máy điện hạt nhân. Không có cơ sở để huỷ bỏ quy hoạch địa điểm xây dựng nhà máy điện hạt nhân.
"Địa điểm này đã được các đối tác nghiên cứu rất kỹ, thấy rằng Ninh Thuận là địa điểm phù hợp nhất cho việc phát triển điện hạt nhân, không có địa điểm nào phù hợp hơn" - ông Diên nói.
Trao đổi với Lao Động, GS.TS Hoàng Văn Cường - Ủy viên Ủy ban Tài chính – Ngân sách của Quốc hội Việt Nam cho biết, cùng với sự phát triển của đất nước, đồng nghĩa nhu cầu tiêu thụ năng lượng tăng lên và thực hiện các cam kết của Thủ tướng Chính phủ tại COP 26, Việt Nam cần chuyển đổi rất mạnh mẽ các nguồn năng lượng, từ hoá thạch sang năng lượng tái tạo.
Tuy nhiên, năng lượng tái tạo như thuỷ điện không còn nhiều dư địa phát triển; năng lượng gió, mặt trời không ổn định. Vậy, câu hỏi đặt ra cần nguồn năng lượng ổn định để chạy nền cho các nguồn năng lượng tái tạo.
"Việc khởi động lại điện hạt nhân cần nghiên cứu rất kỹ lưỡng, các cơ quan chuyên môn đánh giá năng lượng của Việt Nam, học hỏi kinh nghiệm quốc tế. Làm điện hạt nhân phải đảm bảo an toàn tuyệt đối, nếu không an toàn thì không làm, không chấp nhận rủi ro", GS Cường cho hay.
Đại biểu Quốc hội Hà Sỹ Đồng - Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Quảng Trị cho Lao Động biết, việc Uỷ ban Kinh tế của Quốc hội đề xuất làm điện hạt nhân sau năm 2040, điều này có tính khả thi và phù hợp với xu hướng phát triển của đất nước.
"Khả thi là bởi nước ta có tốc độ phát triển và nhu cầu sử dụng điện ngày càng lớn, khả năng áp dụng tiến bộ khoa học - kỹ thuật tốt, học hỏi kinh nghiệm quốc tế từ các quốc gia đầu tư điện hạt nhân. Tôi đồng tình, ủng hộ thực hiện dự án điện hạt nhân sau năm 2040", ông Đồng nói.
Cần câu trả lời rõ ràng
Dù vậy, việc giữ hay bỏ quy hoạch địa điểm xây dựng nhà máy điện hạt nhân tại Ninh Thuận cũng còn nhiều ý kiến trái chiều. Tại nghị trường Quốc hội, đại biểu Quốc hội Trương Trọng Nghĩa đề nghị Quốc hội giải quyết dứt điểm việc này và đề nghị xoá bỏ quy hoạch điện hạt nhân Ninh Thuận. Đồng thời tạo ra một quy hoạch mới cho Ninh Thuận để trở thành một vùng du lịch sinh thái, có chuyển động về kinh tế và cuộc sống được nâng lên bằng quy hoạch mới.
Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Thuận Trần Quốc Nam cho rằng, từ khi Trung ương có chủ trương đến triển khai dự án điện hạt nhân ở địa phương, chính quyền và người dân đều tán thành, ủng hộ, thậm chí đồng ý khi Quốc hội dừng chủ trương đầu tư dự án năm 2016.
"Tuy nhiên từ khi Quốc hội quyết định dừng hai dự án điện hạt nhân, chúng tôi chưa rõ sẽ tiếp tục triển khai trong tương lai hay không", ông Nam nói.
Vì lý do này nên toàn bộ hoạt động đầu tư, xây dựng hạ tầng liên quan đời sống người dân ở hai nơi này không được thực hiện. Vướng quy hoạch nên tỉnh không thể triển khai, bố trí vốn cho dự án ở đây do không đủ cơ sở pháp lý.
Lãnh đạo chính quyền Ninh Thuận cho rằng, một khi chủ trương rõ ràng sẽ giúp địa phương thêm cơ sở thuận lợi triển khai những vấn đề liên quan.
Đơn cử, nếu Trung ương quy hoạch 50 năm tới mới xây nhà máy điện hạt nhân, thời gian chờ đợi tỉnh sẽ tính toán cấp phép đầu tư các dự án phù hợp, như du lịch sinh thái, không xây công trình kiên cố. Nếu quy hoạch 30 năm mới xây, địa phương sẽ tính đầu tư ở mức độ khác.
