Sứ mệnh
Năm 1996, ông Tiến được cha xứ tín nhiệm và giao cho trọng trách là nắm giữ chìa khóa và đánh chuông cho nhà thờ. Người đàn ông 49 tuổi khi đó đều đặn thức dậy lúc 4h sáng để 4h30 có mặt tại nhà thờ mở cửa và lên tầng 2 của tháp để gõ chuông.
Vào ngày bình thường sẽ có 4 lần kéo chuông vào lúc 5h (chuông lễ sáng), 12h (chuông nguyện), 18h (chuông lễ chiều) và 19h (chuông tắt lửa). Riêng chủ nhật có 8 lần kéo.
Mỗi lần kéo 3 hồi 9 tiếng chuông nguyện sau đó kéo liên tục trong khoảng 3 phút. Như vậy mỗi ngày ông Tiến sẽ lên xuống cầu thang 8 lần, ngày lễ 16 lần, mỗi lần khoảng 30 bậc.
Nhà thờ Lớn Hà Nội được khánh thành dịp Giáng sinh năm 1887. Mặt tiền là hai tháp cao hơn 31m, trên chính giữa có một chiếc đồng hồ lớn được liên kết với hệ thống 5 quả chuông treo trên hai tháp. Trong 5 quả chuông, có 4 quả chuông nhỏ - 3 quả ngân lên hàng ngày theo từng giờ lễ, quả thứ 4 là chuông buồn, chỉ dùng khi có tang. Quả chuông lớn nhất còn lại gọi là chuông boòng, mỗi năm chỉ ngân lên 6 lần vào Giáng sinh và các dịp đại lễ của nhà thờ. Mỗi lần khởi động chuông này cần tới 12 người kéo.
Nơi ông Tiến làm việc nằm ở tầng 2 của tháp, là một sàn gỗ rộng khoảng 10 mét vuông, có những sợi dây nối liền với hệ thống 5 quả chuông. Ông Tiến thường nhìn vào chiếc đồng hồ treo trên tường để gõ chuông chuẩn giờ.
Gắn bó với công việc người gác chuông hằng ngày đã khó, nhưng để tạo ra một tiếng chuông có hồn lại là cả một sự kỳ công. Công việc tưởng chừng như chỉ cần sức mạnh cơ bắp và sự cần cù cũng có lắm những bí quyết để tạo ra tiếng chuông hay: “Để kéo được tiếng chuông hay thì người kéo chuông phải có hồn, có tâm tư, niềm tin gửi vào đấy vì mình xác định tiếng chuông ngân lên là tiếng Chúa gọi mọi người đi lễ. Tôi coi đây là sứ mệnh của bản thân”, ông Tiến nói.
Mất ngủ vì sợ ngủ quên
Nhớ lại những ngày đầu nhận nhiệm vụ, ông Tiến cả đêm trằn trọc mất ngủ, ông lo bản thân ngủ quên thì ngày hôm đó nhà thờ sẽ lỡ mất một hồi chuông lễ sáng. “Ban đầu cũng lo lắm, nhất là thời kỳ đầu tiên. Có những hôm 3h sáng tôi dậy pha nước uống rồi không dám ngủ lại vì sợ ngủ quên. Lâu dần cũng thành quen, cứ đến giờ đấy là mình dậy”, ông Tiến nhớ lại.
Thời còn ở độ tuổi trung niên, thay vì nghĩ đến việc vui vầy bên con cháu thì ông Tiến lại chọn công việc gác chuông nhà thờ lớn. Bất kể ngày mưa rét hay nắng oi, bất kể là sớm khuya hay lễ tết, tiếng chuông của ông Tiến vẫn ngân lên đúng giờ. “Không bao giờ tôi không kéo chuông cả, kể cả Tết, kể cả ốm. Nếu mà không kéo chuông được thì phải có người nhà đi lên báo, báo để cha xứ cử người khác”.
Để đảm bảo sức khỏe và giờ giấc, ông Tiến luôn ngủ trước 9h tối. Đặc biệt ông hiếm khi đi ra khỏi khu phố cổ. Quê chỉ cách 18 km nhưng ông không dám về vì sợ nhỡ công việc nhà thờ.
Tiếng chuông của ông Tiến không đơn thuần là tiếng chuông báo hiệu mà nó đã trở thành một thanh âm quen thuộc gắn với nhà thờ, với người dân sống xung quanh đó. Suốt khoảng thời gian còn làm việc, vào dịp Giáng sinh mỗi năm, ông Tiến vẫn đều đặn túc trực ở gác chuông và đánh chuông điểm mốc thời khắc thiêng liêng trên đó.
Không gian hơn 10 mét vuông là nơi ghi dấu những vui buồn và bao kỷ niệm của một người đã gắn bó hơn 2 thập kỷ với tiếng chuông ngân. Ông chấp nhận chọn cho mình một địa điểm ít sôi nổi, không sáng đèn lấp lánh, không náo nức trong tiếng nói cười nhưng là nơi ông có thể hoàn thành nhiệm vụ. Ông chọn đứng ở nơi tối hơn, xa hơn và cách biệt để mang trọn niềm vui tới mọi người.
Ngoài kéo chuông, ông còn nắm giữ hơn 20 chìa khóa các cửa, đảm nhiệm việc lau nhà thờ, treo cờ, tưới cây. Mặc dù tuổi già mắt kém nhưng ông Tiến luôn biết chìa khóa chính xác của các cửa trong nhà thờ.
Ký ức đẹp
Những tưởng ông Tiến sẽ gắn cả cuộc đời với tiếng chuông Nhà thờ Lớn, thế nhưng, cuối năm 2018, sau một lần ông trở bệnh và phải đi mổ thì nhà thờ đã thay hẳn chuông điện. Ngồi thẫn thờ nghe tiếng chuông ngân, có nhiều sự tiếc nuối trong đôi mắt ông.
Trong gác chuông bây giờ, những sợi dây chuông to bằng bắp tay được tháo rời, trên tường một hộp điện với dòng chữ “Hệ thống giật chuông tự động”. Chuông điện đã thay thế sức người.
Dẫu vậy, người ta vẫn có thể dễ dàng nhận ra sự khác biệt của tiếng chuông mà ông Tiến đánh so với tiếng chuông điện. “Nhiều người vẫn bảo tiếng chuông tôi đánh vẫn là hay nhất. Bởi chuông tay có độ vang đi xa, nghe trầm bổng, chuông điện thì không được như thế”, ông Tiến tự hào kể lại.
Tiếng chuông và sự tận tụy của ông Tiến nhiều lần được các cha xứ ghi nhận. Nhiều năm liền, ông Tiến luôn được dùng cơm cùng cha xứ trong những ngày Tết. Ông xem đây như một niềm vinh hạnh với mình.
Ở cái tuổi “thất thập cổ lai hy”, chừng ấy năm gắn bó với Nhà thờ Lớn, tiếng chuông như đã trở thành một phần trong cuộc đời của ông. Dẫu hôm nay không còn được làm công việc quen thuộc, không được gắn bó với gác chuông mỗi dịp Giáng sinh về thì những hoài niệm vẫn còn vẹn nguyên khi được nhắc lại.
Trước đây, ông thường ra bờ hồ tập thể dục nhưng sau này khi không còn làm ở nhà thờ nữa thì đều đặn mỗi sáng ông ghé thăm và đi bộ quanh nhà thờ.
“Những lúc ngồi nhà nghe tiếng chuông thấy nhớ lắm...”, ông Tiến hướng mắt nhìn lên nhà thờ, ký ức ùa về khi nghe tiếng chuông ngân.
Tiếng chuông theo cách hiểu của người công giáo là tiếng Chúa gọi và với riêng ông, tiếng chuông còn là âm thanh đánh thức tâm hồn, gợi về quãng thời gian tươi đẹp khi còn làm việc ở đây. Với ông Tiến, thứ gắn với ông cả cuộc đời này có lẽ cũng chính là thanh âm tiếng chuông nhà thờ, thứ thanh âm đi cùng ông suốt những tháng năm tuổi trẻ cho tới tận bây giờ. Thời điểm giáng sinh đến chắc hẳn là lúc khơi dậy trong ông nhiều hoài niệm và cảm xúc nhất với nhà thờ. Trong ký ức của nhiều người, ông Đào Mạnh Tiến vẫn mãi là “người gõ cửa đêm Giáng sinh”, người nắm giữ linh hồn tiếng chuông ngân.
