Nam Định: Ngôi làng của những “kỳ hoa, dị thảo”

Làng hoa cây cảnh Vị Khê nằm cách TP.Nam Định 5km. Theo các tư liệu lịch sử được địa phương lưu giữ, năm Tân Mùi (năm 1211), đời vua Lý Huệ Tông, quan Thái Úy Phụ Chính là Tô Trung Tự đã về đây dạy nhân dân địa phương nghề trồng hoa và cây cảnh để làm kế sinh nhai lâu dài. Từ đó, nghề trồng hoa, cây cảnh của người dân Vị Khê đã bắt đầu hình thành và phát triển cho tới ngày nay, với gần 700 hộ làm nghề.

Tại mỗi nhà vườn, du khách đều dễ dàng bắt gặp những thế cây, dáng cây được các nghệ nhân trong làng tạo dựng, đạt đến mức tinh vi, sắc sảo với giá trị nghệ thuật cao và thuộc nhiều chủng loại như: Sanh, tùng, đa, sung…

Ngoài vấn đề am hiểu sâu sắc về nghệ thuật tạo hình cho cây, nghệ nhân phải là người thổi hồn vào cây để người xem quên đi đây là một cây cảnh, chỉ thấy hiện lên một thiên nhiên kỳ vĩ, hài hòa. Đôi khi để đạt được điều này, công đoạn tạo tác có thể kéo dài hàng chục năm.

Một cây cảnh “độc” phải bảo đảm các yếu tố “Cổ - Kỳ - Mỹ”. Cổ được hiểu là lâu năm (có thể là nhân tạo hay tự nhiên). Kỳ là kỳ lạ nhưng phải độc đáo, hay còn được hiểu là sự kỳ công của nghệ nhân tạo nên dáng thế kỳ thú cho người thưởng ngoạn. Mỹ là vẻ đẹp, sự hoàn hảo.

Với hơn 20 năm kinh nghiệm làm nghề, anh Nguyễn Minh Thắng (44 tuổi), người dân thôn Vị Khê chia sẻ: “Mỗi người có cách cảm nhận và thổi hổn vào cây khác nhau, vì thế cũng tạo ra các cây có dáng vẻ và biểu đạt ý tưởng khác nhau”.

Giống như những làng nghề trồng hoa cây cảnh trên khắp cả nước, người làm nghề ở Vị Khê luôn quan niệm, cây cảnh không chỉ để trang trí không gian, mà sâu xa hơn nó còn là nghệ thuật sống, nghệ thuật thu nhỏ sự bao la vĩ đại, sức sống mãnh liệt của thiên nhiên vào trong một cái chậu.

Tới Vị Khê, du khách có thể chiêm ngưỡng những cây cảnh có giá tiền tỉ…

Nhưng cũng có thể hỏi mua được các loại cây cảnh ứng ý với giá vài trăm nghìn đồng, phù hợp với túi tiền, sở thích.

Ngoài các loại cây cảnh với dáng dấp độc lạ, những đôi bàn tay của người Vị Khê còn cho ra đời những tác phẩm tạo hình từ cây cảnh vô cùng ấn tượng.

Anh Nguyễn Thanh Vân (48 tuổi) chủ nhân của những tác phẩm cây cảnh mô phỏng Khuê Văn Các, Chùa Một Cột… bày tỏ: Chơi cây là dưỡng trí, chơi đá là dưỡng tâm, chơi gỗ là dưỡng thần. Những điều anh Vân tâm sự đã trở thành một nét đẹp văn hóa truyền thống của mảnh đất này. Bởi vậy mà người xưa cũng từng đúc kết: Nhất chữ, nhị tranh, tam sành, tứ kiểng.

Nhiều loại hoa và cây cảnh của Vị Khê đã được đem đi trưng bày, tham dự triển lãm ở trong và ngoài nước và đều đạt giải thưởng cao, trong đó hoa và cây cảnh của Vị Khê đã đạt giải thưởng cao tại Triển lãm nghệ thuật vườn quốc tế tại Côn Minh (Trung Quốc) năm 1999.

Trước nhu cầu văn hóa sinh vật cảnh ngày càng tăng lên. Người dân làng Vị Khê đã không ngừng mở rộng, đầu tư phát triển nghề trồng hoa và cây cảnh để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng lên trên thị trường, mang về thu nhập hàng chục tỷ đồng mỗi năm. Ngoài ra, người dân làng Vị Khê còn nhập nhiều loại hoa, cây cảnh từ nước ngoài về để thuần thục, nhân giống và phát triển.

Không quá khi nói, những nghệ nhân tìm đến cây không đơn thuần vì muốn ngắm nhìn, mà còn như muốn tìm đến sự giao thoa giữa lòng người và thiên nhiên.