"Tôi sinh ra ở làng tôi. Nhỏ, tôi đi học ở làng, và ở làng cho đến lớn, cho đến một ngày ra tỉnh rồi tôi ra Hà Nội. Lâu lâu tôi lại về làng. Làng tôi vẫn như xưa, vẫn như hồi tôi còn để chỏm, ngày ngày cắp sách tới ông đồ, ăn mày đạo Thánh dăm ba chữ. Làng tôi không thay đổi gì, từ hình thể đến dân làng.
Có khác chăng đó là những thằng bạn thả diều, đánh bi của tôi từ thuở nhỏ đã lớn, những cái đĩ thằng cu, xưa kia đầu chốc, cởi truồng, đã thay hình đổi dạng thành những cô gái làng xinh đẹp đỏm dáng, thành những cậu trai làng khỏe mạnh cần cù thương yêu miếng đất mảnh vườn, xoắn xuýt với thửa ruộng mẫu ao...”.
Đó là những lời mở đầu của nhà văn Toan Ánh trong cuốn sách “Nếp cũ - Làng xóm Việt Nam”. Một cuốn sách giới thiệu tới người đọc phần nào cuộc sống làng xóm Việt Nam thời trước thông qua những hình ảnh chân thực nhất.
Có lẽ việc thường xuyên được đi thăm các lễ hội quanh vùng Đáp Cầu, Bắc Ninh, được thọ giáo với thầy đồ Chu Phượng Nghi nổi tiếng vùng Kinh Bắc đã giúp ông thấm nhuần về tập tục, lễ hội và giá trị Phương Đông.
Nhà văn Toan Ánh từng đi đến nhiều vùng của đất nước, ghi chép cẩn thận từng chi tiết và hiểu rõ những nét đặc trưng của làng quê Việt Nam. Sinh thời, ông gắn bó mật thiết với đề tài văn hóa truyền thống của Việt Nam từ nông thôn đến thành thị, từ Bắc vào Nam.
Với bộ sách Nếp cũ gồm: con người Việt Nam; tín ngưỡng Việt Nam; làng xóm Việt Nam; hội hè đình đám của tác giả Toan Ánh,... Nhà xuất bản Trẻ mong được cung cấp cho người đọc những hiểu biết cần thiết về cội nguồn của dân tộc, về những phong tục, tập quán, lễ nghĩa phong hóa xưa nay của ông cha ta.
Biết những điều tốt đẹp, giá trị đích thực những gì thuộc về văn hóa cổ truyền, những cái hay, cái lạ của ông cha từ thời mở nước và giữ nước đặng gìn giữ những vốn quý hay, lạ, hợp lẽ đời, để đối nhân xử thế đầy nhân hậu, yêu thương và đồng cảm giữa người với người trên quê hương Việt Nam.
Tác phẩm "Nếp cũ - Làng xóm Việt Nam" của tác giả Toan Ánh cung cấp hiểu biết về tổ chức làng xóm xưa của Việt Nam, từ cổng làng, đình làng, đường làng, cây đa đầu làng, lũy tre làng, cánh đồng làng, chợ làng...
Những hình ảnh này có thể đã dần dần mất đi, những lớp trẻ ngày nay có thể không còn được nhìn thấy nữa nhưng việc lưu giữ những hình ảnh, kiến thức về những ký ức đã tạo nên tâm thức, con người Việt Nam là vô cùng cần thiết và rất trân quý. Và "Nếp cũ - Làng xóm Việt Nam" đã làm một việc sưu tầm và lưu giữ lại những giá trị xa xưa đó.
Tác phẩm mang đến cho ta cái nhìn tổng quát về cuộc sống nông thôn ngày xưa. Tác giả miêu tả cụ thể từng chi tiết của một xóm làng Việt Nam đậm những nét phong tục riêng biệt của từng vùng miền.
Thông qua “Nếp cũ - Làng xóm Việt Nam”, ta như được sống lại trong không gian của những nếp sống nông thôn, những sinh hoạt rất đời thường qua ngòi bút miêu tả đầy chân thực của nhà văn Toan Ánh.
