Chắc chưa ai trong chúng ta quên câu chuyện “Sách giáo khoa đắt gấp 2-3 lần”.
Phụ huynh, cử tri, nhân dân kêu cứ kêu, các vị đại biểu Quốc hội chất vấn, các tư lệnh ngành giải thích... để rồi, cứ trước mỗi mùa tựu trường, giá SGK lại tăng.
Nhưng giờ đây, câu hỏi “tại sao” đã được Thanh tra Chính phủ trả lời phần nào.
Bởi năm 2013, một văn bản của Bộ Giáo dục và đào tạo có nội dung: Sách bài tập (SBT) do Công ty TNHH MTV Nhà xuất bản Giáo dục (NXB) tổ chức biên soạn dựa theo SGK, được Bộ GD-ĐT thẩm định, cho phép xuất bản, in và phát hành.
Vản bản này đã gây nhầm lẫn xã hội khi tất cả cùng hiểu rằng sách bài tập được NXB Giáo dục xuất bản là tài liệu bắt buộc phải mua kèm theo SGK.
Đây cũng là dấu hiệu lợi ích nhóm giữa Bộ GD-ĐT với NXB trong việc in ấn, phát hành sách bài tập.
Cũng theo kết luận thanh tra: Mức chiết khấu SGK được áp dụng lên tới 25% là cao đến bất hợp lý.
Ngay trong việc đấu thầu giấy in nữa, không khác gì việc đẩy giá trong việc nhập các thiết bị y tế gần đây. Cụ thể: Giấy in SGK đã được một doanh nghiệp trúng thầu với giá cao gấp 1,7 lần so với giá nhập khẩu. Với tổng giá trị 1.900 tỉ cho gói thầu cung ứng suốt 5 năm liền, khoản chênh lệch lên tới 210 tỉ. Và tất nhiên, được bổ thẳng vào giá SGK.
Với vị thế độc quyền, mức giá SGK đã được, nói đúng hơn là bị, điều chỉnh tới 3 lần, với giá tăng tới gần 17% dù chưa thực hiện đầy đủ yêu cầu của Bộ GD-ĐT… khiến học sinh phải mua sách giá cao với tổng số tiền 85 tỉ đồng.
Và hơn 303 triệu bản SGK “dùng một lần”, chỉ tạm tính với 65% sách giáo khoa có các trang sách học sinh có thể viết vào không dùng lại được đã gây lãng phí xã hội hơn 2.300 tỉ đồng.
Cả xã hội thiệt hại, 16.000 giáo viên phải nghỉ việc chuyển việc vì lương không đủ sống, trong khi NXB Giáo dục lãi hàng ngàn tỉ, lãi khủng, lãi kỷ lục.
Và tất cả, ngoài nguyên nhân là dấu hiệu lợi ích nhóm giữa Bộ GD-ĐT và NXB Giáo dục, thì không thể không nói đến việc lạm dụng sự độc quyền thị trường SGK của NXB này.
Hồ sơ vi phạm đã được chuyển Bộ Công an để xử lý hình sự. Nhưng còn có một việc mà Bộ GD-ĐT phải làm: Đó là chấm dứt hoàn toàn độc quyền SGK. Bởi đó mới thật sự là cái gốc của vấn đề.
