Không thể kể hết những dụng cụ người Việt sáng tạo ra bằng cây tre phục vụ đời sống. Nông thôn ngoài căn nhà tre ra còn có thúng, mủng, giần, sàng, nong, nia, bồ thóc, rổ, rá, cối xay lúa, thuyền nan, cán cuốc, đòn gánh, sọt, gầu dai, gầu sòng tát nước. Dụng cụ đánh bắt còn có thêm đơm, đó, dậm, lờ, trúm, nơm... Thành phố có rổ, rá vo gạo rửa rau, đũa ăn cơm, bồ đựng rác, quạt nan, lồng bàn, lồng chim... Ở miền núi thiếu thốn sắt thép nhiều nơi đến cái răng bừa cùng được làm bằng tre. Tất cả những món đồ đan bằng tre lại chia ra nhiều loại kích thước khác nhau chỉ trừ cái tăm mà thôi.
Cái nong dùng để phơi nông sản mới thu hoạch hoặc chế biến. Những lạc, vừng, đậu, ngô đều phải dùng đến chiếc nong phơi ngoài nắng. Nhiều vùng có nghề chăn tằm thì chiếc nong là công cụ tối quan trọng. Nó vừa là nơi nuôi con tằm từ khi mới nở, lại cũng là nơi đựng những chiếc kén tằm khi thu hoạch. Kích thước nhỏ và mỏng hơn là cái nia. Dùng để hứng khi sàng sảy thóc gạo, lạc vừng. “Lọt sàng xuống nia” là tục ngữ nói về việc chẳng mất mát đi đâu hạt nào trong cư xử gia đình anh em. Nhỏ nữa là cái mẹt dùng để đựng thức ăn cho đến tận bây giờ. Thịt lợn mán hay bún đậu mắm tôm ở thành phố người ta vẫn đựng trong mẹt bán cho khách. Kể ra thì vệ sinh an toàn thực phẩm không cao lắm nhưng mức độ gợi cảm lại rất tuyệt vời. Bún đậu mắm tôm mà bày ra đĩa chắc chắn không ngon mắt bằng mẹt. Thế nhưng chả hiểu vì sao người ta lại ví nó với những cái mặt của kẻ hèn hạ đáng xấu hổ. “Mặt mẹt” là thành ngữ để chỉ những kẻ ấy.
Thúng mủng là công cụ đắc lực của việc gánh gồng gạo, muối, ngô, khoai. Cũng để gánh gồng như thế ở nông thôn còn có cái rổ sảo. Người ta dùng nó để gánh đất cát, phân gio, gạch ngói. Gánh những vật nhẹ nhàng dùng đòn gánh đẽo bằng tre. Vật nặng và cồng kềnh hơn dùng chiếc đòn càn, đòn xóc là nguyên một ống tre vót nhọn hai đầu. Những đàn ông lực lưỡng dùng chiếc đòn càn (đòn xóc) có thể gánh cả đống rơm che kín mặt. Công dụng là thế nhưng chiếc đòn xóc vẫn bị mang ra ví với những kẻ nguy hiểm tráo trở lươn lẹo. Tục ngữ gọi là “Đòn xóc hai đầu”.
Ở thành phố cho đến bây giờ người bán hàng rong, xôi sáng, bánh cuốn chay vẫn buộc phải dùng chiếc thúng. Nó là thứ đựng xôi, bánh cuốn, bánh khúc giữ nhiệt rất tuyệt vời. Nó lại tựa như biển hiệu mang tính quảng cáo tinh vi mà âm thầm. Chắc chắn chẳng có ai mua ở cái hàng đựng xôi, bánh cuốn trong chậu nhựa. Ở nông thôn bây giờ không còn cảnh gánh gồng nhiều nữa. Người ta có rất nhiều phương tiện để thay cho đôi vai. Không có xe công nông thì có thể dùng xe máy, xe cải tiến vận chuyển năng suất hơn nhiều. Thúng mủng chỉ còn là đồ đựng nông sản ở nhà và ở chợ mà thôi. Cái cối xay lúa đan bằng tre cũng đã tuyệt chủng hoàn toàn. Chỉ cần có một chiếc máy xay xát là đủ cho cả làng. Những gầu dai, gầu sòng đã có máy bơm thay thế. Cái giần cái sàng cũng biến mất. Thay vào đó là máy sàng chuyên dụng làm sạch ngũ cốc. Mụ dì ghẻ trong truyện Tấm Cám nếu còn sống cứ việc tha hồ mang gạo trộn vào thóc. Cô Tấm sẽ mang ra máy sàng chỉ vài phút là xong. Thừa thời gian bắt xe bus BRT đi trảy hội.
Tất nhiên là cuộc sống ngày một hiện đại lên, những vật dụng bằng tre ngày càng được thay thế bằng những vật liệu khác nhiều hơn. Ở thành phố bây giờ đã hiếm còn thấy ai còn dùng chiếc lồng bàn bằng tre nữa. Quạt nan cũng biến mất lâu rồi. Quạt giấy nan tre chỉ còn bán rong ở những khu di tích cho khách tham quan. Đến đôi đũa tre trong nhà bây giờ cũng là thứ khó tìm. Có em gái Việt kiều về nước nhờ chị dâu mua hộ vài chục đôi đũa tre mang đi. Chị lục tung ba bốn ngôi chợ trong thành phố tuyệt nhiên không tìm thấy.
Đã có lúc ai đó sáng tạo ra chiếc tăm gỗ một thời. Kết quả trông thấy là suýt nữa đã có một thế hệ răng thưa. Vẫn còn nhiều vật dụng bằng tre khó lòng thay thế kể cả ở thành phố. Hàng nước có chiếc điếu cày nhựa thì đừng hy vọng đông khách. Đi ăn cỗ cưới thấy chủ nhà dọn ra mâm đôi đũa nhựa thì hãy cân nhắc cẩn thận khi có ý định mon men đến gần đĩa thịt gà luộc. Cái lồng chim làm bằng thép sáng bóng dù có uốn éo cầu kỳ đến đâu chăng nữa cũng ít người dùng. Hình như nhốt con chim vào đấy cảm thấy độ nhẫn tâm có tăng lên ít nhiều.
Vật dụng rất thân thiết không chỉ với nhà nông là cái bồ đựng thóc nay cũng còn rất hiếm ai dùng. Người ta chẳng tích trữ nhiều thóc gạo trong nhà làm gì. Cái bồ trong kháng chiến còn để đựng công văn giấy tờ của lãnh tụ. “Con bồ câu trắng ngây thơ/ Nó đi tìm thóc quanh bồ công văn...”(Tố Hữu). Giờ thì ủy ban xã cũng có hàng loạt tủ sắt đựng tài liệu rất kiên cố. Bồ rác ở phố cũng đã được thay thế toàn bộ bằng thùng nhựa có bàn đạp. Chữ “bồ” bây giờ phổ biến được dùng với nghĩa đằm thắm hơn nhiều. Riêng chữ này không phân biệt giới tính, tuổi tác hoặc sức khỏe.8.2018
