Nguyễn Ngọc Long là chuyên gia truyền thông, có hơn 15 năm nghiên cứu về truyền thông và xây dựng thương hiệu cá nhân. Anh đã có nhiều bài viết, tư vấn xử lý khủng hoảng truyền thông cho giới nghệ sĩ. Xung quanh tranh cãi liên quan đến “tài-đức” và việc giữ gìn hình ảnh của giới nghệ sĩ, chuyên gia truyền thông Nguyễn Ngọc Long có cuộc trả lời phỏng vấn báo Lao Động.
"Nếu thấy nổi tiếng khổ quá, hãy là người bình thường"
Mới đây, một đại biểu Quốc hội đề xuất cần siết chặt quản lý hoạt động của nghệ sĩ, rằng “nghệ sĩ cần đức trước khi cần tài”, nghệ sĩ vướng scandal cần bị cấm sóng, cấm hoạt động, cấm chiếu phim. Dư luận và cả giới nghệ sĩ đang tranh cãi xung quanh ý kiến này. Ở góc trung lập, anh nhìn nhận câu chuyện này như thế nào?
- Chúng ta luôn nhìn nhận, những người làm nghệ thuật là ngành nghề đặc thù, đặc biệt. Nhưng cá nhân tôi cho rằng, nghệ sĩ hoạt động nghệ thuật cũng chỉ như bao ngành nghề khác, cùng hướng đến mục đích xây dựng xã hội, cống hiến cho xã hội.
Khác với văn hóa phương Tây, đề cao cá tính cá nhân, văn hóa Á Đông đề cao nền tảng đạo đức truyền thống. Từ xưa đã có những câu “Tiên học lễ, hậu học văn”, câu này cũng giống như “Cần đức trước khi cần tài”, tôi không thấy có gì cần tranh cãi ở đây cả.
Nghệ sĩ là những con người làm nghệ thuật, không phải máy móc làm nghệ thuật. Đã là con người thì cần có nhân cách, đạo đức.
Câu chuyện tranh cãi xoay quanh việc, những quy chuẩn đạo đức của số đông đôi khi hà khắc hơn với các nghệ sĩ. Họ phải chịu áp lực lớn hơn, họ đứng trước hàng triệu ánh mắt soi xét. Mỗi lời ăn tiếng nói, mỗi bộ váy mặc ra đường... đều chịu sự phán xét. Nói như một nghệ sĩ, “Chúng tôi luôn phải chịu sự đồn thổi, thổi phồng, sự việc có thể chỉ là 1, là 2 nhưng qua đám đông đã thành 9, thành 10”. Nghĩa là, các nghệ sĩ cũng có cái cớ về việc môi trường của họ chịu sự soi xét, định kiến, đôi khi quy chuẩn đạo đức cũng có những biên độ dao động so với số đông... Góc nhìn của anh?
Nghệ sĩ đã được hưởng rất nhiều đặc quyền từ tình yêu thương của khán giả. Họ đã có được rất nhiều thứ như danh vọng, tiền bạc... từ sự hâm mộ của số đông khán giả. Họ không nên nhìn ở góc độ, “người bình thường có sai sót không ai đánh giá, nhưng người nổi tiếng sai sót cả nước biết”, họ nên nhìn ở hướng tích cực hơn. Lẽ ra, họ nên biết ơn vì họ được hàng triệu người chú ý. Nếu họ làm điều tốt, họ sống đẹp, hàng triệu người sẽ nhìn vào.
Việc được hàng triệu người chú ý chính là một cơ hội để những nghệ sĩ có nhân cách đẹp và có ý thức sống đẹp được thể hiện mình. Họ cũng nên biết ơn dư luận, chính dư luận đã giúp họ điều chỉnh hành vi sống.
Còn nếu họ thấy quá mệt, quá khổ với việc làm người nổi tiếng, khi bị soi xét quá đà, bị can thiệp cuộc sống riêng tư, bị đồn thổi... Họ có thể chọn làm người bình thường.
"Nghệ sĩ hơn robot ở nhân cách, đạo đức"
Hàn Quốc nổi tiếng là nền công nghiệp giải trí nghiêm khắc, Trung Quốc cũng đang mạnh tay thanh lọc nghệ sĩ trong showbiz. Một nghệ sĩ vướng scandal có thể “bay màu”, sự nghiệp bị hủy hoại chỉ trong một đêm. Nếu đặt ra ranh giới giữa sự nghiêm khắc và hà khắc, anh có nghĩ đến việc cần nhìn nhận sự việc ở nhiều góc để mọi điều luật khi sửa đổi đều thấu tình đạt lý...?
- Ở góc nhìn của tôi, dù xét đến thế nào, cả tình cả lý, thì việc nghệ sĩ phải tu dưỡng đạo đức, giữ gìn hình ảnh vẫn là chuyện đương nhiên.
Thế giới đã thay đổi quá nhiều. Công nghệ trí tuệ nhân tạo phát triển vượt bậc. Mới đây, bản nhạc Symphony số 10 của nhà soạn nhạc thiên tài Beethoven đã được hoàn tất bởi trí tuệ nhân tạo.
Ở Hàn Quốc, Trung Quốc người ta đã áp dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo vào việc dựng nên những “ca sĩ ảo” xinh đẹp, hát hay, nhảy giỏi. Show diễn của các “ca sĩ ảo” còn cháy vé. Trí tuệ nhân tạo sẽ còn vươn xa hơn thế.
Rồi đây, robot cũng có thể làm thơ, viết văn, sáng tác, ca hát... Chỉ 5 năm nữa thôi, nếu nghệ sĩ không có đạo đức, sẽ không còn nơi để hoạt động.
Nghệ sĩ hơn robot ở chính nhân cách, đạo đức. Nếu nghệ sĩ không có đạo đức, sẽ chỉ như robot. Ở Hàn Quốc, nhiều công ty giải trí đã lựa chọn làm việc với “ca sĩ ảo” để tránh scandal.
Về các bản án được đưa ra với những nghệ sĩ vướng scandal như cấm sóng, cấm hoạt động, cấm chiếu phim (nếu phim có sự tham gia của nghệ sĩ có bê bối). Các nhà sản xuất phim, giới đạo diễn đang than rằng, cần phải xem xét mức độ nghệ sĩ vi phạm quy định đạo đức đến đâu, nặng nhẹ thế nào, mới quyết định cấm phim, bởi cấm phim là doanh nghiệp điêu đứng, thậm chí phá sản...?
- Trong bóng đá, cầu thủ chơi xấu bị thẻ vàng, thẻ đỏ, và từ những tấm thẻ này, một đội bóng mạnh có thể bị loại khỏi giải đấu lớn. Để thấy rằng, ở lĩnh vực nào cũng thế, cá nhân gắn liền với tập thể. Ngay quy mô một lớp học có học sinh cá biệt, lớp đó sẽ bị hạ thi đua. Trong một công ty, có nhân viên yếu kém, công ty bị ảnh hưởng. Vậy tại sao các nghệ sĩ lại cho rằng, mình là ốc đảo riêng? Phải khác biệt?
Nghệ sĩ thường quá đề cao cái tôi cá nhân và cho rằng, đó là cái tôi nghệ thuật, nghề nghiệp của họ cũng phải đặc thù, được hưởng các đặc quyền đặc lợi. Xã hội càng phát triển, càng công bằng và mỗi ngành nghề đều phải có trách nhiệm riêng, các nghệ sĩ không thể là ngoại lệ.
Vậy việc quản lý hoạt động của nghệ sĩ nên bắt đầu với những tiêu chí đạo đức như thế nào, theo anh?
- Tất cả cần phải được quy chuẩn rõ ràng, cụ thể, có chế tài xử phạt chi tiết cho từng vi phạm, từng trường hợp. Tôi nghĩ việc này nên được làm càng sớm càng tốt.
Chúng ta đang trên đà hội nhập với thế giới. Ra đến thế giới, văn hóa chính là sức mạnh mềm, là sức mạnh cốt lõi.
Đã đến lúc chúng ta cần thanh lọc, để văn hóa trở lại với vẻ đẹp vốn có của văn hóa.
