Ít phim hay về tình báo Việt
Những nhà tình báo chiến lược của Việt Nam đã góp công sức không nhỏ vào 2 cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ của dân tộc, thế nhưng việc tái hiện hình ảnh tình báo Việt lên phim lại không hề tương xứng.
Chỉ có duy nhất loạt phim truyện nhựa trắng đen 8 tập “Ván bài lật ngửa” là gây chấn động khi ra mắt năm 1982 với tập đầu tiên “Đứa con nuôi vị giám mục” (Xí nghiệp phim Tổng hợp TPHCM, nay là Hãng phim Giải Phóng sản xuất) đạo diễn Khôi Nguyên (Lê Hoàng Hoa), kịch bản Nguyễn Trường Thiên Lý (Trần Bạch Đằng) cho đến tập cuối “Vòng hoa trước mộ” (1987). Phim vừa chiếu rạp vừa lên sóng truyền hình và tạo được hiệu ứng lan tỏa tuyệt vời, khán giả vô cùng ngưỡng mộ thần tượng Nguyễn Chánh Tín trong vai nhà tình báo Nguyễn Thành Luân, nguyên mẫu nhà tình báo chiến lược Phạm Ngọc Thảo.
Còn sau đó, các loạt phim truyền hình nhiều tập tiếp theo như “Người đẹp Tây Đô” (15 tập) của đạo diễn Lê Cung Bắc về nhà tình báo Lâm Thị Phấn, “Vị tướng tình báo và hai bà vợ” (29 tập) của đạo diễn Bùi Cường về vị tướng tình báo Đặng Trần Đức… gây được thiện cảm với khán giả, song không tạo được sự lan tỏa. Khá đáng tiếc là dự án phim nhiều tập “Ông cố vấn” của đạo diễn Lê Dân, (được chuyển thể từ tiểu thuyết nổi tiếng “Ông cố vấn - Hồ sơ một điệp viên” của nhà văn Hữu Mai) lại không thể hiện được tầm vóc của một “huyền thoại” - Vũ Ngọc Nhạ.
Một dự án rất đáng chờ đợi về “Điệp viên hoàn hảo” - Anh hùng lực lượng vũ trang, Thiếu tướng Phạm Xuân Ẩn được khởi động từ năm 2014 với việc Giáo sư Larry Berman, tác giả cuốn “X6 - Điệp viên hoàn hảo” đã công bố trao bản quyền cho First News - Trí Việt tổ chức thực hiện bộ phim truyện nhiều tập và phim nhựa 120 phút mang tên “Điệp viên hoàn hảo X6”. Theo dự kiến, phim truyền hình về Phạm Xuân Ẩn, dự kiến dài 32 tập, mỗi tập khoảng 45 phút, còn phim điện ảnh khoảng 120 phút nhưng rồi hơn 6 năm qua, khán giả vẫn hoài công chờ đợi...
Phim tình báo quốc tế và những cuộc đấu cân não
Với điện ảnh thế giới, phim tình báo luôn là một thể loại hùng mạnh. Một phim gây ấn tượng mạnh trong những năm gần đây là “Bridge of Spies” khi phát hành tại Việt Nam mang tựa đề “Người đàm phán” của đạo diễn Steven Spielberg và nam tài tử Tom Hank. Trong đó, Tom Hank với vẻ mặt đầy đau khổ và diễn xuất xuất thần đã khắc họa luật sư James Donovan bằng tài trí và cơ mưu trên bàn đàm phán để trao đổi 1 lấy 2 tù nhân chiến tranh. Ban đầu, Donovan bào chữa cho Rudolf Abel, một gián điệp của Liên Xô (cũ) bị bắt nhưng cùng lúc Francis Gary Powers, phi công lái máy bay gián điệp bị Liên Xô bắn rơi và bắt giữ nên Donovan được CIA cử đàm phán để đổi tù binh…
Đó là bộ phim “The man from U.N.C.L.E” (Tổ chức bóng đêm U.N.C.L.E) của đạo diễn Guy Ritchie, với sự hợp tác kỳ lạ giữa tình báo Nga (KGB) và tình báo Mỹ (CIA) để đối phó với một âm mưu khủng bố với một loại vũ khí nguyên tử đặc biệt. Hay loạt phim “Điệp viên 007” huyền thoại với James Bond, rồi “Trò chơi gián điệp” (Spy Game) của đạo diễn Tony Scott, hay “Trò chơi nội gián” (Tinker Tailor Soldier Spy) của Tomas Alfredson… Nhân vật nữ điệp viên cũng xuất hiện trong nhiều phim ấn tượng như “Sát thủ Anna” (Anna), “Điệp vụ chim sẻ” (Red Sparrow), “Điệp viên báo thù” (Atomic Blonde)…
Học gì ở phim tình báo ngoại?
Đó là cách kể chuyện.
Các phim tình báo quốc tế thường có 3 dạng. Dạng phim nặng về đánh đấm, hành động với nhiều thủ pháp, kỹ xảo làm mãn nhãn người xem như kiểu các phần phim của “Điệp viên 007” đặc biệt phần mới nhất “No time to die” (Không phải lúc chết) ra mắt tháng 10.2020. Dạng phim đấu trí cân thẳng đến “nhũn não” kiểu như “Người đàm phán” (Bridge of Spies). Và dạng phim kết hợp vừa đấu trí vừa hành động, như “Điệp vụ chim sẻ”.
Nhân vật nữ ở đây đã trải qua một tuổi thơ dữ dội, được huấn luyện đào tạo thành điệp viên chuyên nghiệp và bằng tất cả mọi thủ đoạn trí não và thân xác để hoàn thành mọi điệp vụ được giao. Trong phim, nữ diễn viên xinh đẹp từng đoạt tượng vàng Oscar Jennifer Lawrence thủ vai Dominika Egorova, tìm cách tiếp cận và moi tin từ một điệp viên CIA… Và câu chuyện đầy những tình tiết éo le trong đó có cả tình yêu, lòng thù hận, khát khao trả thù, được pha chế hoàn hảo với tỷ lệ hợp lý.
Cách kể phim ngoại hấp dẫn hơn, xuất phát từ kịch bản chặt chẽ và khó lường luôn mang đến bất ngờ cho khán giả. Trong khi các phim tình báo Việt rất ít phim có kịch bản hay (trừ “Ván bài lật ngửa”). Và diễn viên nước ngoài diễn xuất sâu và đẳng cấp hơn, nhập vai hoàn hảo hơn hẳn các diễn viên Việt.
Chính sự hạn chế diễn xuất của diễn viên trong phim tình báo Việt là một điểm yếu (ngoại trừ Nguyễn Chánh Tín xuất sắc trong “Ván bài lật ngửa”).
Nếu như nhân vật “ông cố vấn” do một diễn viên khác thủ vai thì hiệu ứng của phim “Ông cố vấn” sẽ lên rất nhiều so với Vũ Đình Thân. Còn các diễn viên nữ thì quả là khó tìm ra gương mặt nào đủ sức đóng những vai nữ điệp báo xinh đẹp, sắc sảo và đầy mưu trí như các siêu sao Halle Berry, Anne Hathaway, Angelina Jolie… May ra “đả nữ” Ngô Thanh Vân với gương mặt và phong thái có thể hợp một vai nữ điệp viên chăng? Và có lẽ vẫn lại phải chờ một kịch bản hay và có đất dụng võ cho nữ diễn viên tài năng này.
