Thưa NSND Vương Hà, 13 tuổi đã xa nhà, tham gia khóa đào tạo diễn viên chuyên nghiệp của Nhà hát tuồng Việt Nam, hẳn chị là một học viên giỏi?
- Cha mẹ của Vương Hà là nghệ sĩ tuồng, thế nên từ bé, Vương Hà đã có lợi thế hơn những người khác. Vương Hà cũng rất may mắn được học nhiều thầy cô giỏi hàng đầu của Việt Nam, như NSND Bạch Trà, NSND Quang Tốn, rồi chú Tiến Thọ, cô Mẫn Thu, cô Xuân Lan, cô Yến... Thầy đã giỏi mà trò cũng nhất tâm nhất ý học. Xin bố mẹ đi học rồi, nếu không theo được phải về quê thì rất xấu hổ. Cộng nữa là khi vào học rất say mê. Vương Hà bé nhất nhưng cũng chăm chỉ lắm, mỗi một ngày được nạp thêm kiến thức mới, mong tiếp bước theo con đường của bố mẹ. Nhiều người nói tuồng khó, nhưng với Vương Hà thì dễ. Dễ ở chỗ là mình đã nắm được cơ bản rồi, giống như con cá gặp nước, cứ thế bơi. Nhiều vai được giao, mới chỉ thoại thôi đã cảm thấy là vào lắm rồi. Các đạo diễn cũng nói rằng, không phải mệt sức với Vương Hà nhiều đâu, giao cho vai nào tin tưởng vai đấy. Kể cả khi sang cải lương cũng thế. Cái nghề này thật sự là nghề trời cho đấy!
Với tâm thế ấy, hẳn chị đã bắt đầu lại sự nghiệp của mình ở cải lương không mấy khó khăn?
- Dĩ nhiên có cái khó riêng. Vì tuồng là sân khấu bi hùng, lúc nào cũng nóng, nóng về độ nhiệt huyết, về các mảng diễn, về hình tượng nhân vật trên sàn diễn. Một sân khấu sôi động, khoa trương cách điệu nhiều. Người ta nói “lời nào thì bộ ấy”, nghĩa là lời như thế nào thì vũ điệu của người làm vai phải kết hợp như thế. Còn cải lương thì phải nhẹ nhàng hơn, tất cả cái nóng đấy anh phải hạ xuống, cuộc sống hơn, đời thường hơn, đằm sâu hơn. Vương Hà nghĩ rằng yếu tố đầu tiên của người nghệ sĩ cải lương là phải có giọng ca hay. Ở tuồng anh có thể có một giọng khỏe, cộng với diễn xuất và vũ đạo, phục trang hỗ trợ. Còn ở cải lương, ngay khi cất giọng lên phải được sự công nhận của khán giả, về cao độ về trường độ nhịp nhàng, chưa nói đến độ tinh tế trong từng câu hát, độ mùi mẫn sâu lắng trong cách thể hiện bài ca. Có như vậy, người miền Nam mới chịu.
NSND Vương Hà có chất giọng đặc sệt xứ Bắc, tròn, rõ và sáng. Bí quyết nào để chị chinh phục những khán giả miền Nam vốn rất khó tính đối với cải lương xứ Bắc?
- Nếu diễn vở trên sân khấu, Vương Hà thường nói giọng Bắc, hát giọng Bắc. Nhưng khi vào miền Nam, có những bài tân cổ, Vương Hà vẫn thích hát giọng Nam, bởi vì thổ ngữ của miền Nam khiến cho bài hát mềm mại sâu sắc hơn. Nhưng NSND Bạch Tuyết - người thầy của Vương Hà bên cải lương - thì lại nói rằng, người Bắc ca cải lương có sự thanh lịch. Điều ấy lý giải vì sao vai thị Tơ trong vở “Cây đàn huyền thoại”, khoảng năm 1998-1999, khi đưa vào diễn trong Sài Gòn gây nhiều yếu tố lạ. Khán giả được chứng kiến diễn viên phục trang là áo mớ ba mớ bảy, nón thúng quai thao, tóc vấn khăn đuôi gà và ca vọng cổ. Suốt cả vở diễn, khán giả như nuốt từng câu một, để xem xem “Trời ơi, miền Bắc làm ăn kiểu zề”. Cải lương có gốc miền Nam nhưng vươn xa vươn cành ra đến miền Trung, miền Bắc. Mỗi tỉnh miền Bắc đều có một đoàn cải lương. Thế mới biết rằng, người miền Bắc, miền Trung yêu cải lương từ lâu lắm rồi. Chẳng qua bây giờ có nhiều loại hình giải trí để khán giả lựa chọn, mà cái đó thì mình không thể áp đặt được.
30 năm gắn bó với sân khấu cải lương, đã diễn hàng chục vai, nhận 7 huy chương vàng qua các kỳ hội diễn liên hoan, vai diễn nào khiến NSND Vương Hà xúc động nhất?
- Vai diễn cũng giống như đứa con của mình - từ lúc thai nghén cho đến lúc chào đời, đến khi để nó tung tăng ra với cuộc sống - cũng giống như vở diễn được đi lưu diễn nhiều cho khán giả. Mỗi một vai, Vương Hà đều yêu quý và trân trọng, chăm bẵm. Ở ngoài đời, Vương Hà chẳng có gì cầu kỳ đâu, cuộc sống đơn giản dễ hiểu, nhưng khi lên sân khấu thì bao nhiêu trau chuốt dồn hết vào vai diễn. Dù đã đóng hàng chục vai, nhưng có một vai diễn gan ruột, là điểm nhấn không thể quên trong cuộc đời hoạt động nghệ thuật cải lương của Vương Hà. Đấy là vai diễn Thái hậu Dương Vân Nga, được NSND - tiến sĩ nghệ thuật Bạch Tuyết truyền dạy. Đợt tập huấn đó, cô Bạch Tuyết đã dành cho các nghệ sĩ miền Bắc trích đoạn Thái hậu Dương Vân Nga trong vở “Hoàng hậu hai vua”, và Vương Hà là một trong 7 cô đào của 7 đoàn cải lương miền Bắc được học vai đấy. Chỉ một trích đoạn 15 phút nhưng bao nhiêu tinh túy chắt lọc trong từng câu hát, trong từng ánh mắt cử chỉ, vô cùng say mê. Vai Dương Vân Nga là một vai mẫu mực, từ cô Thanh Nga, cô Bạch Tuyết, cô Thanh Vy, chị Thanh Thanh Tâm... rất nhiều người đã thể hiện thành công. Khi Vương Hà vào trong miền Nam biểu diễn trích đoạn này, anh em nghệ sĩ, các bạn bè đồng nghiệp đều đánh giá cao. Cũng từ vai diễn thái hậu Dương Vân Nga trong vở “Hoàng hậu hai vua”, về sau này có thêm vở “Đế đô sóng cả” do NSND Trung Kiên đạo diễn, Vương Hà lại nhận vai thái hậu Dương Vân Nga và một lần nữa đoạt được huy chương vàng. Còn nhiều vai nữa. Ví dụ, thị Tơ trong “Cây đàn huyền thoại”, thị Lộ trong vở “Vằng vặc sao Khuê”, người vợ trong “Nắng quái chiều hôm”... Đó là những vai diễn như đóng đinh vào cuộc đời hoạt động nghệ thuật của Vương Hà.
Cùng với lối diễn xuất tinh tế, NSND Vương Hà còn có một giọng ca trời phú, chinh phục cả những khán giả cải lương của miền Nam. Song đó cũng là kết quả của sự khổ luyện không ngừng?
- Cuộc đời nghệ thuật của Vương Hà rất may mắn. Ở bên tuồng được học những người thầy giỏi. Khi sang cải lương lại gặp những người lãnh đạo, đạo diễn và anh em đồng nghiệp hỗ trợ, giúp đỡ. Đặc biệt là NSND - tiến sĩ nghệ thuật Bạch Tuyết. Dù rằng thời gian gần cô ngắn thôi, chưa đến một tháng, nhưng được học cô cả về nghệ thuật cả về cách sống, cách đối nhân xử thế. Cho đến bây giờ, cô cháu vẫn gọi điện thăm hỏi nhau, chia sẻ những tâm tư về cuộc sống. Có thể nói, được như ngày nay, Vương Hà chịu ơn rất nhiều người, dù người ta chỉ dạy cho mình một câu hát, dựng cho mình một vai diễn, cả những nhạc công đàn cho mình, những người lo hậu đài lo phục trang cho mình. Rồi những tác giả kịch bản. Ví như, chú Lê Duy Hạnh - tác giả kịch bản “Hoàng hậu hai vua”. Chú xem Vương Hà diễn vai Dương Vân Nga và đến bây giờ chú vẫn quý Vương Hà. Chú nói rằng, Vương Hà làm vai Dương Vân Nga thấy đó là Vương Hà chứ không thấy dấu ấn của những người khác.
Chị hát tuồng, ca cải lương, rồi cả ca Huế, chạy show hát quan họ, ngâm thơ trên Đài Tiếng nói Việt Nam. Làm nhiều loại hình nghệ thuật như thế, chị có sợ bị lẫn vào nhau?
- Tuồng thì phải bạo liệt. Cải lương sâu sắc ấm áp. Quan họ thì duyên dáng, tươi tắn, mắt dao cau mà miệng cười tươi như hoa. Ngâm thơ được tự do sáng tạo nhưng phải vận dụng nhiều làn điệu, cách thức. Vương Hà may mắn là cứ thích cái gì phải làm bằng được, nhưng phải chọn cái tinh tế, không để bộ môn nào lẫn bộ môn nào. Hát cải lương mà cũng nảy hạt như quan họ thì chết rồi, thì không đúng rồi. Đi diễn, tiền là một chuyện thôi. Đấy còn là thỏa mãn đam mê của mình. Nó giống như một ngày mình được làm rất nhiều màu sắc. Cuộc đời nghệ sĩ rất hay. Người ta bảo “con tằm đến chết vẫn còn vương tơ” là vì như thế. Dĩ nhiên, mỗi nghề có sự vinh quang riêng. Nhưng nghệ sĩ hay lắm, ở chỗ nếu giỏi thì một lúc anh có thể hóa thân thành rất nhiều người, nhiều số phận. Chưa kể khi tham gia nhiều bộ môn, màu sắc lại được lấp lánh, hỗ trợ cho nhau.
Vâng, xin cảm ơn NSND Vương Hà về cuộc trò chuyện ý nghĩa này!
