Cải tổ hệ thống bệnh viện công: Lợi cho dân, xóa lợi ích nhóm

Mục đích của việc cải tổ không gì khác chính là làm sao để đảm bảo chất lượng dịch vụ của hệ thống bệnh viện công lập, làm sao để toàn thể người dân ở nông thôn được khám-chữa bệnh tại các bệnh viện tỉnh, bệnh viện huyện với chất lượng ngang bằng dịch vụ tại các bệnh viện hàng đầu; để 100% người dân có bảo hiểm y tế được khám-chữa bệnh với giá dịch vụ thấp nhất.

“Các bệnh viện công chỉ còn cái vỏ nhà nước”

Những tồn tại, hạn chế, tiêu cực trong hệ thống bệnh viện công lập được chỉ ra là: Suất đầu tư cho cơ sở hạ tầng, máy móc thiết bị rất cao, có khi gấp đôi so với khu vực tư nhân; Giá thuốc mua vào rất đắt do thiếu cơ chế đấu thầu công khai minh bạch và chuyên nghiệp; Người bệnh vào bệnh viện khám chữa bệnh, ngoài các chi phí chính thức như viện phí, tiền mua thuốc thì còn phải chịu nhiều chi phí không chính thức như tiền phong bì, chi phí khám chữa bệnh vượt tuyến, rồi việc phải mang theo người nhà đi chăm sóc bệnh nhân; Tình trạng luôn quá tải tại các bệnh viện lớn tại Hà Nội, TPHCM đi kèm với tình trạng khám chữa bệnh vượt tuyến lớn…

Ông Nguyễn Hoàng Hải - Tổng Thư ký Hiệp hội Các nhà đầu tư tài chính Việt Nam (VAFI) cho rằng, hiện nay giá viện phí đã tiệm cận thị trường, tính đúng, tính đủ chi phí gián tiếp vì nhiều bệnh viện tư nhân ở các tỉnh với phần lớn khách hàng là đối tượng có bảo hiểm y tế như Hợp Lực hay Hoàn Mỹ đang có giá cả dịch vụ tương đương với mức viện phí của bệnh viện nhà nước mà vẫn sống được, phát triển được, tức là người ta có lãi trong khi bệnh viện tư nhân phải tự bỏ tiền mua đất, xây bệnh viện, mua thiết bị tuyển nhân sự trả lương mà người ta có lãi chứng tỏ bệnh viện công, bệnh viện có thương hiệu có thể tự hạch toán.

Trong khi đó, hiện nay, việc hầu hết các viện không tự chủ được tài chính kể cả các viện đang quá tải bệnh nhân như Việt Đức, Bạch Mai là vấn đề đáng quan ngại. Ông Hải cho rằng nguyên nhân là do có thực trạng thất thoát tài sản nhà nước rất lớn tại các bệnh viện công. Cụ thể, các suất đầu tư vật chất, hạ tầng bệnh viện thường cao gấp đôi viện tư nhân nhưng kiến trúc vẫn xấu xí, máy móc chất lượng kém. Giá thuốc qua đấu thầu mà vẫn chênh mấy chục %, còn các loại dụng cụ, hoá chất chưa phải đấu thầu thì giá chênh còn khó phát hiện hơn và giá mua vào gấp 2-3 giá tư nhân mua.

Ông Hải nhận định tại các viện công, chi ra thất thoát lớn, thu vào cũng bị thất thoát trong khi chất lượng dịch vụ không được cải thiện, dù viện phí tăng nhiều, năm 2016 đã tăng 50%. Người bệnh vẫn phải phong bì, nhà nước phải bơm cả 100 nghìn tỉ đồng/năm vào hệ thống các bệnh viện huyện, tỉnh. Ông nhận định hiện nay các bệnh viện công chỉ còn cái “vỏ nhà nước” vì bên trong thực chất các nhóm lợi ích, các DN sân sau đã thâu tóm hết từ việc kinh doanh căngtin, bãi xe tới các nhà cung cấp vật tư...

Để bệnh viện huyện “ngang ngửa” về chất lượng với Bạch Mai, Chợ Rẫy

Hàng loạt câu hỏi đã được đặt ra là: Tại sao bao nhiêu năm rồi chúng ta không phát triển các thương hiệu mạnh như: Bạch Mai, Việt Đức, Chợ Rẫy… xuống các tỉnh mà cho tới giờ chỉ có một cơ sở duy nhất? Việc xây dựng và mở rộng quy mô của bệnh viện tỉnh, BV huyện với nguồn nhân lực hạn chế có làm nên một thương hiệu mạnh hay không? Tại sao đội ngũ bác sĩ giỏi không mặn mà làm việc tại các bệnh viện tuyến dưới mà chỉ mong ước được làm việc tại các bệnh viện lớn và mạnh?

GS Trịnh Đình Hải - Chủ tịch Hội Răng Hàm Mặt VN, GĐ BV Răng Hàm Mặt T.Ư cho rằng: “Sở dĩ các BV tuyến T.Ư là nơi hội tụ các chuyên gia đầu ngành, những BS có tay nghề giỏi nhất là bởi về cơ chế của BV tuyến T.Ư có thể tự chủ. Họ có thể chủ động cử BS ra nước ngoài học tập kỹ thuật mới nhiều lượt trong một năm đồng thời, cứ có chuyên gia giỏi ở nước ngoài là họ mời đến Việt Nam giảng dạy, cầm tay chỉ việc cho cán bộ của mình học, họ mua sắm trang thiết bị y tế hiện đại bậc nhất, thu hút nhân tài... bằng tài chính và uy tín của mình. Nhưng đối với các BV tuyến tỉnh, tuyến huyện thì lại không dễ dàng như vậy. Họ tụt hậu là tất yếu”.

Một cán bộ nguyên là lãnh đạo nhiều năm của Bệnh viện Bạch Mai cho rằng: “Dự án Bệnh viện Bạch Mai cơ sở 2, BV Việt Đức cơ sở 2, Bệnh viện K cơ sở 2, 3 là vô cùng cần thiết. Và thực tế cho thấy, cơ sở 2 ở Thanh Trì và cơ sở 3 ở Tân Triều của BV K lúc nào cũng đông nghẹt bệnh nhân. Bản thân tôi nghĩ rằng, ví dụ như BV Bạch Mai, phải xây dựng đến 5 cơ sở rải khắp các tỉnh miền Bắc thì mới đáp ứng được nhu cầu của nhân dân”.

Lỗ 2 năm liền, giám đốc bệnh viện mất chức

Theo Tổng Thư ký VAFI Nguyễn Hoàng Hải, trước tiên nên để các bệnh viện công hoạt động theo mô hình DN công ích theo luật DN để tính đúng tính đủ các chi phí, công khai tài chính, kiểm toán đầy đủ. Bước hai mới lựa chọn một số bệnh viện huyện tỉnh thí điểm CPH và CPH các bệnh viện phải có đặc thù khác DNNN vì nhà nước vẫn phải kiểm soát giá viện phí để tính đúng đủ, đạt lợi nhuận định mức chứ không thể để có siêu lợi nhuận cũng đảm bảo số bệnh nhân bảo hiểm y tế được chăm sóc.

Sau CPH, nhà nước vẫn nên chiếm cổ phần đa số khoảng 65% để không ai can thiệp vào định hướng quan trọng của bệnh viện đồng thời áp dụng quy định làm lỗ 2 năm thì giám đốc bệnh viện mất chức. Theo VAFI, các viện hàng đầu như Chợ Rẫy, Bạch Mai dư sức tự chủ tài chính mà vẫn bao cấp vì thất thoát và nhà nước quá dễ dãi dẫn tới nhiều tồn tại và các viện không có nhu cầu tiết kiệm.

Trao đổi về vấn đề cổ phần hóa trong BV công, khi đó cơ sở vật chất, đội ngũ y bác sĩ sẽ ra sao? giá dịch vụ y tế có đắt đỏ hơn? GS Trịnh Đình Hải - Chủ tịch Hội Răng Hàm Mặt VN cho rằng: “Bộ phận định giá phải độc lập với giám đốc, với cán bộ BV, phải công khai, minh bạch. Cơ sở vật chất cũng đưa vào cổ phần hết. Cổ phần hóa rồi phải đảm bảo chức năng nhiệm vụ. Theo tôi, dịch vụ dứt khoát là không đắt đỏ, vì cạnh tranh khốc liệt, nên giá dịch vụ có xu hướng giảm xuống. Nhà nước chỉ cần đưa ra cơ chế cạnh tranh.

Thách thức không nhỏ

Nhận định về khó khăn khi CPH các bệnh viện, Tổng Thư ký VAFI Nguyễn Hoàng Hải cho rằng khó nhất là thay đổi tư duy vì sẽ làm mất lợi ích một số nhóm. Hiện nay, các sở, bộ y tế đang có quyền ban phát với cơ chế xin cho, trong quyết định về các suất đầu tư thiết bị hay vấn đề nhân sự, quyền là của sở, bộ nên vấn đề rất lớn nằm ở chỗ họ có rời bỏ quyền đó không và “họ sẽ từ chối viện đủ thứ để trì hoãn đổi mới” - ông Hải nhận định.

TS-BS Trần Tuấn - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Đào tạo phát triển cộng đồng - lại chỉ ra ba khối thách thức tương ứng với ba chủ thể: Khối làm chính sách, khối nhân viên y tế và bộ máy y tế hiện tại, và thách thức với người dân. BS Tuấn phân tích: “Thách thức lớn nhất với người làm chính sách là năng lực thực tế của đội ngũ này khi phải đi từ định hướng đến chính sách cụ thể sao cho khi nhìn tổng thể, không bị mâu thuẫn, đối chọi nhau, gây khó khăn cho nhau giữa cái cụ thể với cái tổng thể hướng đến. Đó là năng lực của đội ngũ làm chính sách. Thách thức tiếp theo là khắc chế thế nào sự can thiệp vào tiến trình làm chính sách y tế công cộng của các nhóm doanh nghiệp có lợi ích mâu thuẫn với lợi ích sức khỏe cộng đồng và an toàn môi sinh, đặc biệt từ các ngành công nghiệp gây nhiều nguy cơ bệnh tật như amiang, thuốc lá, rượu bia, nhiệt điện chạy than, hóa chất dùng trong nông nghiệp…, hay của các công nghiệp trực tiếp là thành phần làm nên dịch vụ chăm sóc sức khỏe như dược phẩm, sinh phẩm, trang thiết bị và công nghệ y tế, sữa, thực phẩm chức năng… mà trong thời gian qua, tôi nhận thấy phần nhiều là sự can thiệp của các tập đoàn liên quốc gia với chiến lược can thiệp rất tinh vi, trên nhiều phương diện, khoác áo khoa học, tài trợ quốc tế, đòi hỏi tính kinh tế hiệu quả hệ thống và tự do thương mại mà không dễ nhân ra trong kỷ nguyên truyền thông, mạng xã hội, tạo thêm sự phức tạp cho tiến trình làm chính sách”.