Khoảng 20 năm trước, nằm ngay dưới chân cầu Cần Thơ là vùng đất phù sa màu mỡ (xã Mỹ Hòa, huyện Bình Minh, Vĩnh Long), nức tiếng với đặc sản bưởi Năm Roi, mang lại sinh kế đủ đầy cho hàng trăm hộ dân trong vùng.
Giai đoạn từ năm 2000 - 2002, Ủy ban Nhân dân tỉnh Vĩnh Long bất ngờ ra thông báo thu hồi đất giao cho Công ty Hoàng Quân làm khu công nghiệp. Có tổng số 680 hộ gia đình, tổ chức bị thu hồi với hơn 1,6 triệu m2 đất. Mức giá đền bù mỗi mét vuông đất là 36.000 đồng.
Ban đầu, dân ủng hộ giao đất vì mục tiêu phát triển kinh tế xã hội địa phương, nhưng vài năm sau, họ phát hiện chủ đầu tư đã “hô biến” đất của họ thành đất thương mại. Rồi vô tư rao bán nền, với giá cao gấp hàng chục lần lúc đền bù (khoảng 1,5 - 2,2 triệu đồng/m2), chứ không phải làm khu công nghiệp.
Dân khiếu nại lên tỉnh, tỉnh giải quyết không thỏa đáng nên họ khiếu nại lên Thanh tra Chính phủ. Thanh tra Chính phủ vào cuộc xác minh và kết luận: Tỉnh Vĩnh Long đã thực hiện chưa đúng khi có văn bản chấp thuận cho Công ty Hoàng Quân đầu tư Khu công nghiệp Bình Minh; sau đó, mới xin ý kiến của Thủ tướng Chính phủ về việc chuyển đổi hình thức đầu tư (từ 100% vốn nước ngoài sang 100% vốn đầu tư trong nước).
Ngoài ra, tại thời điểm đó, chưa được phép đầu tư, UBND tỉnh Vĩnh Long đã phê duyệt phương án đền bù... và đã tổ chức kiểm kê, áp giá đền bù cho các hộ dân có đất bị giải tỏa. Trong khi theo quy định, dự án Khu công nghiệp Bình Minh thuộc nhóm A, phải lập báo cáo nghiên cứu khả thi để Bộ Kế hoạch và Đầu tư thẩm tra trước khi trình Thủ tướng cho phép thành lập và cho phép đầu tư.
Đặc biệt, trong cùng 1 ngày, Ủy ban Nhân dân tỉnh Vĩnh Long ban hành 2 quyết định: Quyết định thu hồi đất và giao cho Ban quản lý Các khu công nghiệp tỉnh để xây dựng Khu công nghiệp Bình Minh và quyết định thu hồi đất của Ban quản lý Các Khu công nghiệp tỉnh giao lại cho Công ty Hoàng Quân xây dựng khu nhà ở chuyên gia, công nhân và thương mại – dịch vụ, mà thực chất đây là khu đô thị mới.
Thanh tra Chính phủ cho rằng việc tách 30ha từ đất khu công nghiệp làm khu đô thị mới khi chưa được phép của Thủ tướng là trái với Khoản 2, Điều 40, Luật Đất đai năm 2003.
Luật sư Trần Quốc Thuận, Đoàn Luật sư TPHCM, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, cho rằng có nhiều dấu hiệu bất thường quanh việc chính quyền tỉnh Vĩnh Long thu hồi và bàn giao đất cho doanh nghiệp tại Khu công nghiệp Bình Minh.
Dự án đã được Ủy ban Nhân dân tỉnh Vĩnh Long tiến hành các bước triển khai khi chưa được Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ chấp thuận. Trong khi đó, dự án này cũng không có giấy phép đầu tư, không xác định được chủ đầu tư, vốn đầu tư và diện tích đất được giao.
Theo luật sư Thuận, lẽ ra các cơ quan, ban ngành của tỉnh Vĩnh Long và nhà đầu tư lúc bấy giờ phải tiến hành lập hồ sơ dự án khả thi gửi các cấp có thẩm quyền thẩm định, trình duyệt nhưng cho đến nay vẫn không thấy tài liệu, chứng cứ nào thể hiện địa phương và nhà đầu tư thực hiện trình tự này.
Về trình tự, thủ tục thu hồi đất, trong khi chưa có quyết định đầu tư dự án, Ủy ban Nhân dân tỉnh Vinh Long đã ban hành quyết định thu hồi đất là chưa phù hợp với quy định của pháp luật hiện hành.
