Địa phương đua nhau xin mở sân bay: Lo ngại “đẩy hiệu quả sang lãng phí”

Đặc biệt là mới đây Hà Tĩnh xin đầu tư xây dựng sân bay dấy lên dư luận lo ngại gây lãng phí và áp lực cho ngành Giao thông. Chuyên gia cảnh báo: “Cần phải tính sao việc xây dựng thêm sân bay sao cho hợp lý. Còn tỉnh nào cũng muốn làm sân bay thì lại đẩy từ hiệu quả sang lãng phí”.

Lãng phí và không hiệu quả

Theo Bộ Giao thông Vận tải, trong 10 năm trở lại đây, thị trường vận tải hàng không Việt Nam đã có những bước phát triển vượt bậc, với tốc độ tăng trưởng liên tục đạt mức 2 con số, trung bình đạt 15,8%/năm.

Theo ông Đinh Việt Thắng - Cục trưởng Cục Hàng không Việt Nam, sự phát triển vượt ngoài tầm kiểm soát mới được định nghĩa là “nóng”, còn với sự phát triển của ngành hàng không hiện nay chỉ là nhanh. Tăng trưởng hàng không gắn liền với tăng trưởng tổng sản phẩm quốc nội (GDP). Trong thời gian qua, thị trường hàng không hoàn toàn nằm trong tầm kiểm soát của quản lý Nhà nước khi tạo ra một thị trường lành mạnh, có sự cạnh tranh, mang lại nhiều lợi ích cho hành khách cả về cơ hội đi lại, giá vé, chất lượng dịch vụ.

Cũng theo ông Thắng, từ 2008-2019, hàng không Việt tăng trưởng 17,1% về hành khách và 13,8% về hàng hoá; đội tàu bay so với năm 2008 tăng 3,5 lần, mạng đường bay nội địa tăng 2,4 lần, đường bay quốc tế tăng 2,4 lần; vận chuyển của hãng hàng không so với năm 2008 tăng 5,2 lần về hành khách và 3,2 lần về hàng hoá.

Gần đây, một số địa phương đã đề suất và được phê duyệt điều chỉnh quy hoạch như Cảng hàng không Sapa; Cảng hàng không quốc tế Phú Quốc, Cảng hàng không Pleiku và mới đây UBND tỉnh Hà Tĩnh cũng đề nghị quy hoạch cảng hàng không. Nhiều ý kiến cho rằng, việc các địa phương đua nhau xin mở sân bay sẽ phá vỡ quy hoạch và sẽ tạo gánh nặng cho các các sân bay đầu mối.

Theo các chuyên gia kinh tế, việc xây dựng sân bay sẽ song hành với việc phát triển kinh tế của địa phương và khu vực và việc đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng của hàng không thời gian hoàn vốn dài. Nếu không tính toán kỹ sẽ đi theo vết xe đổ của một số địa phương khi phát triển xây dựng cảng biển đã không đạt hiệu thời gian qua. Việc đẩy mạnh hạ tầng giao thông để phát triển kinh tế là cần thiết nhưng không nhất thiết là phải xây dựng và mở rộng thêm các sân bay nội địa bởi với các sân bay quốc tế như hiện nay là đã tạm đủ, còn vận chuyển nội địa có thể phát triển theo hình thức khác.

Liên quan đến việc 2 tỉnh cạnh nhau như Hải Phòng và Quảng Ninh đều có sân bay, hay như Hà Tĩnh đề nghị được bổ sung đưa vào quy hoạch cảng hàng không quốc tế, trong khi bên cạnh là Nghệ An và Quảng Bình đã có sân bay liệu có phá vỡ quy hoạch, GS.TS Bùi Xuân Phong cho rằng: Về mặt kinh tế khi các nhà đầu tư họ đã tính toán, từ nhu cầu thực tế và nguồn vốn. Trên thế giới họ thường quy định dưới 300km là đường bộ, từ 300 - 1.000km là đường sắt và từ 1.000km trở lên là đường hàng không. “Nếu gần quá mà phát triển hàng không là không hiệu quả, cần phải tính toán kỹ trước khi đầu tư”, ông Phong nhấn mạnh.

Liệu có là gánh nặng cho nền kinh tế?

Vậy làm thế nào để phát triển hàng không nhanh nhưng duy trì sự bền vững trong một thị trường cạnh tranh lành mạnh, đem đến cho người dân dịch vụ an toàn nhất, thuận tiện nhất. Đặc biệt là không gây khó cho các sân bay trung tâm như Nội Bài, Tân Sơn Nhất…?

Theo Chủ tịch Hội đồng thành viên Tổng Công ty Cảng hàng không Việt Nam (ACV) - Lại Xuân Thanh, hạ tầng phải phát triển theo đúng quy hoạch và kế hoạch của Nhà nước, đáp ứng đầy đủ các chỉ tiêu quy hoạch mà Thủ tướng quyết định với mạng cảng hàng không, trong đó có việc đầu tư xây dựng sân bay Long Thành, nâng cấp mở rộng sân bay Tân Sơn Nhất, Cam Ranh, Đà Nẵng, Pleiku, Điện Biên, Phú Quốc… phải chờ hoàn thiện quy hoạch chi tiết của hệ thống cảng hàng không sân bay.

Điều này doanh nghiệp không được làm mà là cơ quan quản lý Nhà nước và phải có phê duyệt kế hoạch trung hạn của các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền. “Năm 2019, ACV chưa triển khai được dự án nào”, ông Thanh cho biết.

Theo GS.TS Bùi Xuân Phong, Việt Nam đã xây dựng chiến lược phát triển giao thông vận tải  với tầm nhìn 2030 - 2050 của các phương thức giao thông. Việc xây dựng các sân bay trong dự kiến chiến lược là chuyện phải làm, nếu vượt qua tầm chiến lược xây dựng cần phải xem xét lại.

Khi các nhà hoạch định xây dựng chiến lược thì đã có cả trước mắt và lâu dài. Bởi lẽ các sân bay đã được tính toán kỹ hiệu quả kinh tế và sẽ tác động đến đầu tư công như thế nào và khi ở giai đoạn nào thì bố trí vốn đầu tư. Vì hiện nay chúng ta đang nặng về phát triển giao thông đường bộ, trong khi đó phương thức vận tải này luôn thường trực mất an toàn giao thông. Việc phát triển hàng không và đường sắt, đường thuỷ sẽ giảm bớt gánh nặng và áp lực giao thông cho đường bộ.