Điều này cũng đồng nghĩa với việc số lao động khi về già không có lương hưu đang tăng lên, ảnh hưởng đến mục tiêu đảm bảo an sinh xã hội lâu dài cho NLĐ.
Mất cơ hội được hưởng lương hưu
Theo ông Điều Bá Được, NLĐ cần hết sức thận trọng cân nhắc kỹ trước khi làm đơn đề nghị hưởng BHXH một lần. Vì các lý do sau: Thứ nhất, khi nhận BHXH một lần thì NLĐ sẽ mất đi cơ hội được hưởng lương hưu, không có gì đảm bảo cho cuộc sống lúc tuổi già và sẽ trở thành gánh nặng cho gia đình và xã hội.
Cần hiểu rằng khoản tiền đóng vào quỹ BHXH là của để dành quý giá của chính mình, nó không mất đi mà ngược lại vẫn ngày một tăng thêm giá trị do được cơ quan BHXH quản lý và đầu tư tăng trưởng, NLĐ hoàn toàn có thể bảo lưu thời gian đóng BHXH để khi có điều kiện thì tiếp tục tham gia BHXH bắt buộc hoặc tham gia BHXH tự nguyện với sự hỗ trợ một phần kinh phí từ Nhà nước (theo mức 10, 25, 30% mức đóng tính trên chuẩn hộ nghèo khu vực nông thôn tùy theo đối tượng).
Trong thời gian bảo lưu nếu chẳng may bị qua đời, gia đình còn được hưởng trợ cấp mai táng bằng 10 tháng lương cơ sở, thân nhân tùy theo điều kiện được hưởng trợ cấp tuất hàng tháng (tối đa 4 người) đến khi trưởng thành (nếu là con) hoặc hưởng đến khi chết (nếu là vợ, chồng hoặc cha, mẹ đã hết tuổi lao động và không có thu nhập hoặc có thu nhập nhưng thấp hơn mức lương cơ sở); trường hợp nhận trợ cấp tuất một lần thì mức trợ cấp được tính như BHXH một lần.
Thứ hai, nhận BHXH một lần là phải chấp nhận sự thiệt thòi rất lớn. Bởi, với mức 22% tiền lương tháng đóng vào quỹ hưu trí, tử tuất thì một năm tổng mức đóng là 2,64 tháng lương; trong khi mức hưởng BHXH một lần cho mỗi năm đóng BHXH chỉ bằng 2 tháng lương. Như vậy, NLĐ bị thiệt mất 0,64 tháng lương và quỹ có lợi, chúng ta không khuyến khích việc nhận BHXH một lần cũng chính vì mục tiêu đảm bảo an sinh xã hội bền vững cho người dân.
Nếu so sánh với việc tích lũy thời gian để hưởng lương hưu, thì thiệt thòi là không tính hết được. Người hưởng lương hưu, ngoài lương hưu còn được quỹ chi trả toàn bộ tiền mua thẻ BHYT (bằng 4,5% mức lương hưu); và định kỳ, trên cơ sở chỉ số giá tiêu dùng (trượt giá), Nhà nước điều chỉnh tăng lương hưu tương ứng (từ năm 2003 đến nay Nhà nước đã điều chỉnh tăng lương hưu 15 lần, với mức tăng từ khoảng 7,5-9,3 lần tùy theo nhóm đối tượng).
Khi chết, gia đình còn được trợ cấp mai táng bằng 10 tháng lương cơ sở, thân nhân được hưởng trợ cấp tuất hàng tháng nếu đủ điều kiện hoặc được hưởng trợ cấp tuất một lần với mức thấp nhất bằng 3 tháng lương hưu.
Trao đổi với PV, ông Được cho biết: “Là đơn vị tổ chức thực hiện chính sách, chúng tôi thực sự cảm thấy rất tiếc nuối khi NLĐ lựa chọn phương án nhận BHXH một lần thay vì tích lũy để hưởng lương hưu. Một mặt là do dựa trên góc độ mong muốn hệ thống an sinh xã hội dài hạn được bảo đảm, nhưng mặt khác, chính là vì NLĐ nhận BHXH một lần sẽ thiệt thòi hơn rất nhiều so với hưởng lương hưu”.
Ông Được nêu ví dụ, một NLĐ có đủ 20 năm đóng BHXH, với mức bình quân tiền lương đóng BHXH là 4 triệu đồng/tháng. Giả định, NLĐ này đủ điều kiện hưởng lương hưu hoặc hưởng BHXH một lần trong năm 2017 (không tính đến tác động của các yếu tố: Tỉ lệ lạm phát, tốc độ tăng lương, lãi suất đầu tư quỹ BHXH): Nếu hưởng lương hưu, lao động nam có thể sẽ nhận được mức lương hưu khoảng 2,2 triệu đồng/tháng.
Tính theo tuổi thọ bình quân của nam giới là 78,1 năm thì số tháng hưởng lương hưu là 217 tháng. Tổng số tiền người đó được hưởng từ quỹ BHXH là 518,5 triệu đồng. Với lao động nữ, do tỉ lệ hưởng lương hưu của nữ lớn hơn (60%) và thời gian hưởng lương hưu của nữ dài hơn nam (kỳ vọng sống của nữ ở độ tuổi 55 là 24,5 năm, tương ứng 294 tháng) nên tổng số tiền mà một lao động nữ trong ví dụ này sẽ được hưởng từ quỹ BHXH là: 758,5 triệu đồng.
Đó là chưa kể có những người đang hưởng lương hưu khi chết nếu có thân nhân đủ điều kiện sẽ được hưởng trợ cấp tuất hằng tháng. Trên thực tế, đã có những người cha, mẹ, vợ, chồng, con được hưởng trợ cấp tuất hằng tháng hàng vài chục năm sau khi con, vợ/chồng, bố/mẹ của họ qua đời. Ngoài các chế độ chăm sóc sức khỏe bằng BHYT, trợ cấp mai táng phí khi chết, người hưởng lương hưu còn được điều chỉnh tăng mức lương theo mức điều chỉnh do Chính phủ quy định.
Trong khi đó, nếu nhận BHXH một lần, đối với cả nam và nữ đều thực hiện theo cách tính như sau: 4 x (1,5 x 18 + 2 x 2) = 124 triệu đồng. Như vậy, nam giới hưởng lương hưu sẽ lợi hơn nhận BHXH một lần 394,5 triệu đồng; con số tương ứng này ở nữ giới là 634,5 triệu đồng.
Như vậy, ông Được cho rằng, nếu so với hưởng lương hưu thì nhận BHXH một lần là rất thiệt thòi cho bản thân NLĐ. Vì, người tham gia BHXH khi hưởng lương hưu được hưởng rất nhiều quyền lợi và chính lương hưu mới là chỗ dựa vững chắc cho NLĐ khi về già, khi không còn khả năng để lao động tạo thu nhập.
