2 phương án trình Quốc hội
Chính phủ đã gửi tới các cơ quan Quốc hội tờ trình dự án Luật BHXH sửa đổi. Đây là nội dung trình chính thức để Quốc hội thảo luận, cho ý kiến về dự thảo luật tại kỳ họp thứ 6 sẽ bắt đầu trong tuần sau.
Về quy định hưởng BHXH 1 lần, dự thảo luật nêu 2 phương án.
Phương án 1, quy định việc hưởng BHXH 1 lần đối với hai nhóm người lao động khác nhau. Nhóm 1 là người lao động đã tham gia BHXH trước khi Luật BHXH sửa đổi có hiệu lực, sau 12 tháng nghỉ việc và chưa đủ 20 năm đóng BHXH có nhu cầu thì được nhận BHXH 1 lần.
Quy định này kế thừa Nghị quyết số 93, cho phép người lao động được lựa chọn giữa bảo lưu thời gian tham gia bảo hiểm xã hội để hưởng lương hưu hoặc nhận bảo hiểm xã hội một lần nếu có nhu cầu.
Theo tờ trình, nếu người lao động lựa chọn bảo lưu, không nhận bảo hiểm xã hội một lần thì sẽ được hưởng các quyền lợi bổ sung.
Nhóm 2 là người lao động bắt đầu tham gia BHXH từ khi Luật BHXH sửa đổi có hiệu lực trở đi (dự kiến 1.7.2025) không được nhận BHXH 1 lần.
Như vậy, phương án này chỉ giải quyết yêu cầu rút BHXH 1 lần trong các trường hợp: Người đủ tuổi hưởng lương hưu mà chưa đủ năm đóng để hưởng lương hưu; người ra nước ngoài để định cư hoặc bị mắc một trong những bệnh nguy hiểm đến tính mạng theo quy định tại Điều 60 Luật BHXH hiện hành.
Phương án này được cho là sẽ dần dần từng bước khắc phục được tình trạng hưởng BHXH 1 lần của thời gian qua, theo tinh thần của Nghị quyết 28-NQ/TW.
Phương án 2, sau 12 tháng không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, không tham gia BHXH tự nguyện và có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm mà người lao động có yêu cầu thì được giải quyết một phần nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất. Thời gian đóng BHXH còn lại được bảo lưu để người lao động tiếp tục tham gia và hưởng các chế độ BHXH.
Phương án này giúp hài hòa quyền lợi trước mắt của người lao động và chính sách an sinh xã hội lâu dài.
Tờ trình của Chính phủ nêu rõ, đây là phương án vừa đáp ứng được nhu cầu nhận BHXH 1 lần của người lao động trong thời điểm hiện tại, song cũng đáp ứng được yêu cầu bảo đảm sự ổn định của hệ thống và quyền lợi của người lao động trong dài hạn.
Tuy nhiên, phương án này lại chưa giải quyết triệt để việc rút BHXH 1 lần theo tiêu chuẩn và thông lệ quốc tế.
Giải bài toán an sinh lâu dài
Liên quan đến 2 phương án về hưởng BHXH một lần, ông Phạm Minh Huân - nguyên Thứ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cho biết, với phương án một thì số người rút BHXH một lần vẫn gia tăng, tỉ lệ bao phủ của bảo hiểm xã hội tăng rất chậm. Khi 2 người vào hệ thống BHXH, có 1 người rút ra sẽ làm cho lưới an sinh rất mỏng.
Nhìn kinh nghiệm của các quốc gia, nhiều nước hạn chế rút BHXH một lần. Việc rút BHXH một lần ảnh hưởng rất nhiều đến vấn đề an sinh của người rút.
Ông Phạm Minh Huân cho rằng nên tích hợp cả hai phương án trên. Với người tham gia trước thời điểm luật có hiệu lực (dự kiến 1.7.2025) thì được rút 8% đã đóng, còn lại tích lũy trong hệ thống để hưởng lương hưu.
Với người tham gia từ sau năm 2025 không được rút BHXH nữa. Chính sách điều chỉnh dần từ cho rút có mức độ tới đóng lại, tránh gây cú sốc khiến người lao động phản ứng như trước đây.
Ông Huân cũng nhận định, việc lao động rút BHXH 1 lần sẽ giúp họ trang trải cho cuộc sống hiện tại nhưng bài toán an sinh sau này sẽ Nhà nước sẽ phải cáng đáng.
Dự án Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi dự kiến được Quốc hội thảo luận tại kỳ họp tháng 10.2023.
