Về số lượng
Theo truyền thuyết dân gian, ba vị Táo quân Thổ Công, Thổ Địa, Thổ Kỳ là những vị thần cai quản mọi hoạt động của gia chủ. Đây là các vị thần quyết định sự may, rủi, phúc họa của cả gia chủ, ngăn cản sự xâm phạm của ma quỷ, giữ bình yên cho gia đình gia chủ.
Vì vậy, tục cúng ông Táo mang ý nghĩa cầu mong cho sự ấm no, đầy đủ, sau đó mới đến ý nghĩa thờ "thần Bếp" chuyên cai quản việc bếp núc.
Cũng bởi truyền thuyết trên, cúng ông công ông Táo cần 3 con cá chép đỏ vì đây là phương tiện để các vị Táo về trời. Ngày nay, nhiều người lựa chọn cá chép giấy để cúng cho tiện dụng. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu văn hóa Việt Nam lại cho rằng, nên mua cá chép sống bởi vì ngoài ý nghĩa thờ cúng để dâng các Táo Quân lấy phương tiện đi lại, tục lệ phóng sinh cá chép cũng có một ý nghĩa văn hóa quý báu, thể hiện tinh thần nhân đạo của người Việt.
Cách chọn mua cá chép
Theo quan niệm dân gian, cá chép là một phương tiện chính để giúp Táo Quân có thể “vượt Vũ Môn hóa rồng”. Bởi vậy việc chọn mua cá chép là vô cùng quan trọng. Những con cá chép được dâng lên Táo Quân phải là những con cá chép có màu đỏ, mình không cần quá to nhưng phải khỏe mạnh, không bị trầy xước trên thân cá và vảy cá nguyên vẹn không bị tróc.
Để biết chú cá có khỏe mạnh hay không, trước khi mua, bạn nên kiểm tra phần mang của cá. Mang cá có màu đỏ tươi có nghĩa cá đang ở trạng thái khỏe mạnh. Ngược lại, nếu mang cá có màu đỏ thâm thì cá đã yếu và dễ chết. Ngoài ra, khi chạm vào mặt nước thấy cá bơi nhanh quẫy mạnh thì càng chứng tỏ đây là chú cá chép khỏe mạnh.
Sau khi đã mua cá chép về nhà, bạn nên cho cá vào thau nước sạch với ít rong để cá thích nghi. Bạn nên sử dụng nước sông hồ, nước giếng sẽ tốt hơn cho cá so với sử dụng nước máy.
Cách phóng sinh cá
Sau khi đã làm lễ xong xuôi, bạn nên mang cả bát đựng cá đi ra nơi định thả. Lưu ý không nên dùng tay vớt cá nhiều lần từ chỗ này qua chỗ khác.
Theo quan niệm dân gian, cần tránh buộc cá trong túi rồi ném cả túi xuống vì làm như thế, cá dễ bị chết, vừa mang tính hình thức, mất đi ý nghĩa của một phong tục đẹp. Đồng thời, hạn chế việc xả rác xuống môi trường.
Khi đi phóng sinh cá, bạn cần chọn những ao, hồ nước sạch, không gian rộng và không quá ô nhiễm. Cách đúng nhất để phóng sinh cá đó là chọn chỗ mép nước gần, nhẹ nhàng nghiêng bát hoặc túi để cá tự quẫy, bơi vào dòng nước.
