Báo Lao Động đã có cuộc trao đổi với ông Phạm Chánh Trung - Chi Cục trưởng Chi cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình TPHCM.
Hiện nay, mức sinh tại TPHCM rất thấp, ở mức báo động. Theo ông, nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là gì?
- Trước hết, xu hướng sinh một con của các cặp vợ chồng hiện nay trở nên phổ biến tại TPHCM. Trên thực tế có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc phụ nữ ngại sinh con, nhất là sinh con thứ hai.
Quan điểm của nhiều cặp vợ chồng theo các nghiên cứu là kết hôn muộn hơn và chỉ có một con để đủ nguồn lực tài chính, thời gian và sức khỏe để chăm sóc và đầu tư tốt nhất cho con cái. Theo xu hướng này, các cặp vợ chồng trẻ, nhất là phụ nữ có thêm thời gian để nâng cao trình độ học vấn, năng lực chuyên môn và nắm bắt các cơ hội để phát triển bản thân.
Mức sinh thấp ở TPHCM ảnh hưởng như thế nào đến dân số và xã hội?
- Về khía cạnh này, chưa có nhiều kết quả nghiên cứu cụ thể cho TPHCM với những hệ lụy của vấn đề mức sinh thấp và quá trình già hóa dân số.
Tuy nhiên, bài học về mức sinh thấp của những quốc gia đi trước có dân số già và siêu già là kinh nghiệm để thành phố cần phải đón đầu với thích ứng già hóa dân số, mà một trong số đó chính là vấn đề mức sinh thấp.
Để tìm hiểu xem nguyên do tại sao TPHCM có quy mô dân số đông và mật độ dân số cao, nhưng tỉ lệ sinh thấp, chúng ta cần quay lại với những đặc thù về cơ cấu dân số và phân bố dân cư. Quy mô dân số TPHCM đông, nhưng tốc độ già hóa dân số nhanh và nguy cơ thành phố đứng trước thềm của cơ cấu dân số già là rất lớn.
Hiện nay, nguồn nhân lực trẻ của TPHCM phụ thuộc rất nhiều từ nguồn lao động nhập cư và đã có sự cạnh tranh về nguồn lao động này của TPHCM so với các tỉnh, thành phố khác.
Vậy độ tuổi kết hôn muộn liệu có ảnh hưởng đến mức sinh thấp ở TPHCM, thưa ông?
- Trong nhiều nghiên cứu, độ tuổi kết hôn có ảnh hưởng đến số con của mỗi cặp vợ chồng. Xu hướng kết hôn muộn sẽ dẫn đến việc sinh con muộn và sinh một con càng trở nên phổ biến. Tuy nhiên, xét một góc độ nào đó, việc kết hôn muộn của thanh niên hiện nay cũng có nhiều nguyên nhân khách quan. Chính vì thế, song song với các giải pháp khuyến sinh, TPHCM cũng đang quan tâm đến đề xuất các giải pháp hỗ trợ các cặp nam nữ thanh niên.
Để thực hiện khuyến sinh hay khuyến khích kết hôn trước 30 tuổi, không đơn giản chỉ là sự thay đổi về số con mà quan trọng nhất vẫn là những chế độ hỗ trợ cho các cặp đôi để làm thế nào họ có thể yên tâm kết hôn, sinh con và nuôi dạy con cái trong điều kiện tốt nhất. Bởi đây chính là nguồn lực cho sự phát triển kinh tế - xã hội trong tương lai cũng như phù hợp mục tiêu quan trọng nhất của chính sách dân số chính là nâng cao chất lượng dân số.
Theo ông, nên làm gì để khuyến khích và cải thiện mức sinh thấp ở TPHCM?
- Hiện nay, thống kê cho thấy xu hướng người trẻ ở TPHCM đang có tuổi kết hôn muộn. Nếu xem xét góc độ cá nhân, xuất phát của hiện tượng này có nhiều nguyên nhân nhưng cơ bản nhất vẫn là việc người trẻ mong muốn chuẩn bị sẵn sàng về mặt tâm lý, sức khỏe và tài chính cho việc kết hôn và sinh con cũng như trách nhiệm ràng buộc gắn bó lâu dài với bạn đời và gia đình của bạn đời.
Vì vậy, cùng với kinh nghiệm từ các nước cũng như ý kiến của các nhà nghiên cứu, tôi nhận thấy rằng, việc quyết định thực hiện chính sách dân số theo định hướng khuyến sinh cần phải có sự cân nhắc thật cẩn trọng với sự tham khảo ý kiến của các chuyên gia trong lĩnh vực dân số và đặc biệt phải dựa trên những mong muốn chính đáng xuất phát từ quyền lợi và nguyện vọng của chính người dân.
Xin cảm ơn ông!
