Doanh nghiệp mãi “còi cọc” vì thiếu lao động chất lượng
Điều đầu tiên chị chia sẻ cùng tôi: “Làm nghề này phải có đam mê rất lớn mới có thể theo được bởi khắc nghiệt kinh khủng”. Người phụ nữ nhỏ bé như chị, thích hợp với những công việc nhẹ nhàng chứ không phải nay rong ruổi Châu Âu, mai sang Bắc Mỹ, và khi trở về xung quanh là những người đàn ông lực lưỡng tay búa tay đục.
Chị là Lưu Kim Anh - Giám đốc Công ty TNHH MTV XNK Bắc Âu (Bắc Âu Interior). Và tôi tin rằng, trong thời buổi khởi nghiệp đang nở rộ, những kinh nghiệm “xương máu” của chị - một doanh nghiệp tư nhân tự tìm đường xuất khẩu hẳn rằng sẽ khuyến khích những người đam mê và khát vọng đưa sản phẩm của người Việt Nam vươn ra thế giới.
Nếu ai đó hiểu về thế giới những người làm đồ mộc, sẽ không ngạc nhiên khi biết rằng có những người thợ đang được hưởng mức lương từ 30 - 40 triệu đồng mỗi tháng như ở doanh nghiệp của chị Kim Anh. Và những người chủ - như chị - càng khát khao hơn được trả lương như vậy cho nhiều người thợ của mình. Nhưng khó lắm! Nghề mộc đang mai một. Đó là thực tế! Hầu như các trường dạy nghề ở khu vực phía Bắc đều hổng lớn khi không đào tạo chuyên ngành nghề mộc. Duy chỉ có một trường ở Phủ Lý (Hà Nam) đào tạo nghề này. Nhưng, có những khi công ty chị nhận 30 công nhân mộc một lúc và chẳng giữ lại được ai bởi không đáp ứng được đòi hỏi chất lượng công việc. “Bây giờ để tìm được một người thợ chuẩn chỉ vô cùng khó, mà kiếm được thợ đủ tận tụy với nghề càng khó hơn. Không có những người thợ ấy, doanh nghiệp không thể vươn tầm và sánh với các công ty lớn trên thế giới” - chị nói
Cũng vì lý do này, dù công ty của chị đã hoạt động 20 năm, nhưng vẫn không thể mở rộng nhận những hợp đồng lớn bởi “loanh quanh tìm kiếm nhân tài”. Khởi đầu từ 1998, doanh nghiệp của chị Kim Anh bắt đầu với các sản phẩm nội thất văn phòng, nhưng chỉ sau vài năm, “nhận thấy thị trường không đủ sinh động và không có nhiều cơ hội thay đổi, từ vật liệu tới mẫu mã, nên chúng tôi hướng tới một công ty nội thất cao cấp chuyên về đồ gỗ tự nhiên với nguyên liệu nhập từ Bắc Mỹ về như óc chó, sồi, tếch… Chặng đường nghiên cứu tìm đường xuất khẩu khá gian nan bởi lúc ấy hoàn toàn mông lung chưa biết gì về thị trường quốc tế”.
5 năm dụng chí mới có 1 đơn hàng xuất khẩu
Để có được đơn hàng xuất khẩu đầu tiên, muôn vàn khó khăn và chỉ kiên trì “nằm gai nếm mật” mới có thể chờ được tới ngày hái quả. “Từ khi có ý định sản xuất hàng xuất khẩu, tôi đã đi tham khảo thị trường nước ngoài rất nhiều, qua rất nhiều kênh, nghiên cứu tất cả dữ liệu từ các nguồn khách hàng cung cấp, thông qua các phòng thương mại của các nước… Đi nhiều, gặp nhiều, chi phí cực kỳ lớn, nhưng thực sự để có một mối hàng không dễ dàng. Cách thức tiếp cận ban đầu của công ty chủ yếu là gửi email tới rất nhiều khách hàng nhưng thực sự họ không quan tâm. Vốn dĩ trong tiềm thức của họ, doanh nghiệp Việt Nam chỉ sản xuất được những sản phẩm đại trà, số lượng hàng lớn. Và họ cũng có định kiến, rằng tiến độ giao hàng của Việt Nam không đảm bảo, chất lượng gỗ nhiều vấn đề. Bởi vậy, để tìm con đường rút ngắn hơn, mình phải tìm hiểu thật kỹ về đối tượng khách hàng cụ thể muốn hướng tới... Quá trình tìm hiểu, chuẩn bị là một sự kiên trì nỗ lực không ngừng nghỉ. Cộng thêm phần may mắn khi tôi được giới thiệu khách hàng là một nhà nhập khẩu đồ gỗ nội thất Tây Ban Nha vô tình tới thăm nhà một người bạn có sử dụng sản phẩm do Bắc Âu Interior cung cấp và cảm thấy hứng thú với những sản phẩm ấy. Hai bên tiếp cận được với nhau. Nếu không bền chí như vậy chắc lúc này doanh nghiệp của tôi đã đi trên một ngã rẽ khác.
Hiện ngoài Tây Ban Nha, chúng tôi cũng có đối tác ở các quốc gia lân cận Mỹ như Mexico, Cuba, với các tiêu chuẩn thấp hơn với Mỹ. Nhưng cung cách làm việc của họ lại rất đặc thù. Ví dụ như khi làm việc với bạn hàng Cuba, đối tác chỉ có vài Tổng công ty của họ được đấu thầu độc quyền mua hàng. Cách mua của họ cũng rất lạ, họ xem toàn bộ mẫu mã tất cả các mặt hàng sản phẩm của mình kèm theo báo giá, họ chọn mẫu mã từ trong đó chứ họ không đưa mẫu cụ thể của quốc gia họ để mình sản xuất... Ở Mexico thì lại khác, cứ giá cạnh tranh với sản phẩm Trung Quốc là họ quyết. Ở một số thị trường khác như Canada, doanh nghiệp của tôi mới chỉ xuất được hàng lẻ chứ chưa có được những hợp đồng lớn vì đòi hỏi của họ là những sản phẩm hàng “độc”, nguyên liệu rất hạn chế và khó đáp ứng được yêu cầu với số lượng lớn...".
Hướng tới những thị trường chất lượng cao
Những tưởng qua giai đoạn khởi đầu đầy gian nan, doanh nghiệp của chị sẽ càng lớn mạnh, nhưng sự thực “lực bất tòng tâm” vì “tìm kiếm lao động đủ tay nghề khó quá, mà sản phẩm doanh nghiệp hướng tới lại là những mặt hàng bán cổ điển, chủ yếu dựa vào bàn tay tài hoa của người thợ mộc hơn là máy móc.
Các đơn hàng của Bắc Âu Interior thường có khối lượng không quá lớn nhưng đòi hỏi những sản phẩm thủ công, design - thiết kế riêng chứ không đi vào hàng sử dụng hệ thống dây chuyền. Đi vào phân khúc đó khá khó khăn nhưng ở đó có sự khác biệt và cho lợi nhuận khá tốt. Nếu đi vào phân khúc hàng sử dụng máy móc nhiều, hàng gia công thì lợi nhuận thấp và sức cạnh tranh quá lớn, đặc biệt là với sản phẩm từ Trung Quốc, Đài Loan, Philippines, Thái Lan…
Để ra được sản phẩm tới khách hàng, tất cả các bản thiết kế đều được chúng tôi trao đi đổi lại rất kỹ và chi tiết với khách, sau đó làm các mẫu để thống nhất giá cả, số lượng… Quá trình thực hiện rất công phu và mất nhiều thời gian, nếu cẩn thận các design đó còn phải để ở nước ngoài một thời gian xem chất lượng gỗ chịu ảnh hưởng thời tiết bản địa như thế nào, sau đó mới chốt đơn hàng..." - chị mỉm cười "tiết lộ".
Mặc dù hiện có nhiều đơn hàng quốc tế nhưng chị Kim Anh không dám mạo hiểm nhận đơn hàng vì “duy trì sản xuất cung cấp hàng cho các thị trường trên cũng đã là thành công bởi không đủ năng lực để sản xuất dàn trải. Tương lai chúng tôi nhắm tới các thị trường đòi hỏi các tiêu chuẩn cao hơn ở Châu Âu như Đức, Anh hay thị trường "khắc nghiệt" như Mỹ. Tuy nhiên, để vào được các thị trường này, doanh nghiệp còn phải nghiên cứu kỹ hơn nữa cũng như nâng cao năng lực sản xuất hàng lớn hơn”.
Cùng với việc tiếp tục nghiên cứu để phát triển sản phẩm vào những thị trường khó tính, doanh nghiệp của chị xác định vừa làm vừa kiện toàn nên bước đường đi dài hơn rất nhiều. Việc đầu tiên là giải quyết được bài toán khó khăn nhất là lao động giỏi nên doanh nghiệp của chị sẽ hợp tác với một tổ chức phi chính phủ để đào tạo 1.500 lao động ở nông thôn có hoàn cảnh khó khăn, “hy vọng sau đào tạo chúng tôi có được nguồn lao động đủ đáp ứng nhu cầu phát triển của doanh nghiệp và còn vui hơn nếu được trả lương cho họ ở mức 30 - 40 triệu đồng/tháng cùng với chia sẻ lợi nhuận cuối năm” - chị Kim Anh nói đầy kỳ vọng.
