Tại xã Ia Mơ Nông, huyện Chư Păh, bên những rẫy sắn, cà phê bạt ngàn là những hàng cây kơ nia cao vút, vững chải trước gió. Trong khi các cây rừng khác bị “lâm tặc” đốn hạ thì cây kơ nia vẫn phát triển về số lượng cây đại thụ, do gỗ kơ nia không tốt và tâm lý người dân bản luôn muốn giữ cây lại để làm bóng mát thời điểm vào kỳ thu hoạch nông sản.
Anh Ksor Hiu (32 tuổi, trú xã Ia Mơ Nông) cho biết, với dân làng cây kơ nia là biểu tượng thiêng liêng che chở đồng bào trước thiên tai, mưa lũ. Bóng cây kơ nia đi vào thơ ca, nhạc họa. Thời điểm cuối năm cũ, đầu năm mới, kơ nia vào mùa rụng hạt. Chỉ một cơn gió lùa qua, hạt kơ nia ào ào trút xuống đất xếp thành lớp.
“Trước đây, bà con lấy hạt kơ nia để ăn cho vui sau giờ làm đồng mệt mỏi. Bây giờ thương lái thu mua, người dân tranh thủ hái bán kiếm tiền. Người hái nhiều nhất có ngày kiếm được gần nửa tạ, thu được 300.000-500.000 đồng”, Ksor Hiu nói.
Hạt kơ nia bên ngoài sậm màu, Ksor Hiu chỉ cần dùng viên đá đập, phần vỏ ngoài hạt nhanh chóng vỡ ra từng mảnh. Hạt kơ nia có mùi thơm, ngọt thanh, khi rang chín hoặc phơi ngoài nắng thì hương vị của hạt càng bền lâu, thơm hơn.
Chị Rơ Chăm Bông, trú xã Ia Mơ Nông, huyện Chư Păh cho biết, bản thân cũng bất ngờ khi hạt cây được nhiều thương lái đặt mua để bán ra thị trường. Thanh niên trong làng sau giờ làm đồng rủ nhau vào rừng hái hạt mang về. Chỉ cần siêng năng nhặt, sau 3-4 giờ có thể thu về hơn 20kg hạt.
Chị H'Uyên Nie - Phó Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ xã Ia Mơ Nông (huyện Chư Păh, Gia Lai) cho biết, hạt kơ nia gắn với đời sống dân làng người Jrai từ thuở bé. Việc đập lấy hạt phải hết sức tỉ mỉ, cẩn thận để giữ nguyên phần nhân sẽ bán được giá cao hơn. Trung bình nhân hạt chất lượng sẽ được bán giá khoảng 45.000 đồng/kg, nhân vỡ thì 35.000 đồng/kg.
Theo chị H'Uyên Nie, nhiều người ưa chuộng loại hạt này vì hương vị của nó. Chị đưa hàng quảng bá, giới thiệu lên mạng xã hội, các sàn thương mại điện tử và nhận được rất nhiều đơn đặt hàng. “Mình đưa hạt về nhà rang lên, phơi nắng cho giòn, sau đó đóng gói bán, đảm bảo tiêu chuẩn, chất lượng, không có chất bảo quản. Hạt kơ nia được người dân sử dụng lâu nay, tốt cho sức khỏe. Hạt kơ nia để trong nhà như hạt dưa, hạt hướng dương phục vụ cho dịp Tết nguyên đán”, chị H'Uyên Nie chia sẻ.
Tại các gian hàng, hội chợ thương mại của tỉnh Gia Lai tổ chức, hạt kơ nia độc đáo mang hương vị đại ngàn được giới thiệu, trưng bày cũng hấp dẫn thực khách khám phá. Ngoài xứ sở cà phê thì hạt kơ nia còn được xem là hạt ngọc của đất trời ban tặng cho bản làng, giúp họ… kiếm thêm chút lộc lá đầu năm mới.
