Lắm bất cập, container “rác” gia tăng
Không phủ nhận, Chính phủ và các bộ, ngành trung ương đã ban hành rất nhiều chính sách, quy định chặt chẽ trong việc nhập khẩu phế liệu vào VN. Luật Bảo vệ môi trường 2014, Nghị định số 38, Quyết định số 73... đều quy định cụ thể, rất rõ danh mục phế liệu được phép nhập khẩu, tổ chức - cá nhân trực tiếp sử dụng phế liệu nhập khẩu làm nguyên liệu sản xuất hoặc đơn vị nhận uỷ thác nhập khẩu, mới được phép nhập khẩu phế liệu, v.v... Từ năm 2016 đến nay, Bộ TNMT chỉ cấp 242 giấy xác nhận đủ điều kiện về bảo vệ môi trường trong nhập khẩu phế liệu cho các DN trực tiếp nhập khẩu và DN nhận uỷ thác nhập khẩu. Tuy nhiên, trên thực tế, số lượng phế liệu nhập khẩu về các cảng biển rất nhiều, dẫn đến tình trạng quá tải hiện nay.
Ông Nguyễn Văn Danh (Chi cục Hải quan Cái Mép - Thị Vải) cho rằng: “Tình trạng tồn đọng phế liệu ở các cảng biển có rất nhiều nguyên nhân như: Chủ hàng không đến làm thủ tục thông quan do thiếu giấy tờ pháp lý; giấy xác nhận quá hạn hoặc giả mạo, nên không thể làm thủ tục; địa chỉ kinh doanh của tổ chức, cá nhân nhập khẩu phế liệu không đúng thực tế (địa chỉ ma)... Thậm chí, có hãng tàu khai trong tờ khai E-Manifest không có phế liệu, nhưng khi bốc dỡ container lên cảng mới khai có phế liệu. Mặt khác, nhiều chủ hàng không đến nhận hàng, nên tồn số lượng lớn container tại cảng từ 5-6 năm, v.v...”.
Ông Phan Kế Lợi - Phó Tổng GĐ Tập đoàn TBS, chuyên ngành logistic - nói: “Do cơ chế phối hợp giữa các cơ quan liên quan thiếu đồng bộ về giám sát lẫn xử lý, nên tạo ra nhiều “kẽ hở” về quy định, chính sách. Các chủ hàng, chủ tàu đã lợi dụng các “kẽ hở” này để lách luật, tuồn phế liệu trái phép vào VN, gây ra ứ đọng phế liệu tại các cảng biển như hiện nay”.
Thật vậy, trước nay pháp luật VN chưa có quy định ràng buộc trách nhiệm và chế tài xử phạt đối với chủ hàng, chủ tàu vận tải biển trong vận chuyển phế liệu. Giấy phép nhập khẩu phế liệu cũng chưa được quy định là điều kiện bắt buộc trong các hợp đồng giao dịch giữa DN nhập khẩu, chủ tàu và nhà xuất khẩu nước ngoài; vì vậy, khi xảy ra vi phạm, mạnh ai bỏ chạy, phủi trách nhiệm đối với phế liệu nhập khẩu, mà cơ quan chức năng VN cũng không xử lý được ai...
Lúng túng bịt “kẽ hở”, DN kêu trời
Trước thực trạng container “rác” ứ đọng, gây quá tải các cảng biển, ngày 26.6.2018, ngành hải quan vội vàng siết chặt nhập khẩu phế liệu về VN, bằng công văn số 3738/TCHQ-GSQL. Với văn bản này, thêm “làm khó” các DN nhập khẩu phế liệu nhựa về làm nguyên liệu sản xuất. Theo đó, hải quan chỉ định duy nhất Cục Kiểm định hải quan hoặc Chi cục Kiểm định hải quan, mới được phép giám định phế liệu nhập khẩu.
Ông Nguyễn Đĩnh Chi - Phó Chủ tịch Hiệp hội Nhựa TPHCM - nói: “Việc siết chặt nhập khẩu phế liệu là chủ trương đúng đắn để bảo vệ môi trường, không biến VN thành bãi rác cho thế giới. Song, khi siết chặt, cũng không theo đó gây khó khăn cho DN chân chính, tuân thủ luật pháp”. Ông Chi cho biết, do quy định trên của ngành hải quan, suốt 2 tháng qua, bao bì PP và màng PE, không thuộc danh mục cấm nhập khẩu, không phải phế liệu, cũng bị gom chung một giỏ là... “rác”, khiến hàng loạt tàu, container hàng hoá phải lưu tại cảng, DN sản xuất nhựa thiếu nguyên liệu sản xuất trầm trọng, v.v...
Ngày 17.9.2018, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 27/CT-TTg, về một số giải pháp cấp bách tăng cường công tác quản lý đối với hoạt động nhập khẩu và sử dụng phế liệu nhập khẩu làm nguyên liệu sản xuất. Theo đó, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ thị Bộ TNMT không cấp mới giấy xác nhận, không gia hạn giấy xác nhận đối với đơn vị nhận uỷ thác nhập khẩu phế liệu...
Rà soát, kiến nghị sửa đổi một số quy định về nhập khẩu phế liệu làm nguyên liệu sản xuất, nhằm quản lý chặt chẽ phế liệu nhập khẩu, đáp ứng nhu cầu sản xuất cho các DN trong nước, v.v... Tiếp tục hoàn thiện, bổ sung, xây dựng để trình Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ ban hành các văn bản quy phạm pháp luật nhằm bảo vệ môi trường trong nhập khẩu phế liệu...
Thủ tướng Chính phủ yêu cầu Bộ Tài chính chỉ đạo cơ quan hải quan thông quan nhanh các lô hàng phế liệu nhập khẩu đủ điều kiện nhập khẩu... Đồng thời, Thủ tướng Chính phủ cũng chỉ đạo Tổng cục Hải quan phải áp dụng các biện pháp ngăn chặn từ xa các lô hàng phế liệu không đáp ứng các quy định của pháp luật VN. Bên cạnh đó, Thủ tướng Chính phủ cũng chỉ đạo Bộ Công Thương, Bộ GTVT, Bộ Quốc phòng, Bộ Công an, Bộ Ngoại giao, Bộ KHCN và Uỷ ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương cùng phối hợp thực hiện nhiệm vụ này. C.H - N.S
