Cần theo lộ trình
Các chuyên gia cho biết, việc cải tiến các phương thức quản lý và áp dụng khoa học công nghệ trong hoạt động quản lý nhà nước là cần thiết, nhưng cũng cần nghiên cứu và cân nhắc kỹ về sự cần thiết, tác động và thời điểm áp dụng của chính sách mới đối với doanh nghiệp. Hiện các doanh nghiệp trong ngành thuốc lá và rượu đã thực hiện dán tem sản phẩm trong nhiều năm qua và đóng góp đáng kể vào ngân sách nhà nước. Nhiều ý kiến cho rằng, việc chuyển đổi sang tem điện tử liệu có cải thiện được tình hình nộp thuế và kiểm soát hàng giả, hàng nhái hay không.
Theo Chủ tịch hiệp hội bia rượu và nước giải khát - ông Nguyễn Văn Việt, việc dán tem sẽ ảnh hưởng và có ý nghĩa về quản lý đối với các doanh nghiệp tuân thủ nghiêm túc việc dán tem. Thực tế hiện nay trên thị trường, rượu thủ công, rượu tự nấu và rượu không rõ nguồn gốc xuất xứ vẫn đang chiếm thị phần lớn. Những sản phẩm này đều không thực hiện dán tem nên vấn đề kiểm soát và thu thuế gặp nhiều khó khăn.
Đại diện ngành bia, rượu và nước giải khát cũng cho rằng, thay vì đầu tư vào việc thay đổi tem các cơ quan thuế, hải quan và quản lý thị trường nên tập trung tăng cường các hoạt động kiểm tra, giám sát các doanh nghiệp sản xuất rượu thủ công, rượu tự nấu và hoạt động buôn lậu. Cùng đó, đại diện Hiệp hội thuốc lá cũng chia sẻ băn khoăn về việc liệu thay đổi tem điện tử có giúp ích gì trong việc kiểm soát tình trạng buôn lậu thuốc lá hay không, trong khi những tác động của sự thay đổi này lại rất đáng kể.
Chủ tịch Hiệp hội thuốc lá Việt Nam - ông Hồ Lê Nghĩa - cho hay, các doanh nghiệp thuốc lá cũng đã đầu tư công nghệ để truy xuất nguồn gốc của sản phẩm nhằm phòng, chống thuốc lá lậu. Việc có thêm một con tem truy xuất nguồn gốc có thể sẽ gây ra sự chồng chéo và lãng phí trong đầu tư cho hoạt động này. Vì vậy, các doanh nghiệp tham gia hội thảo kiến nghị cơ quan soạn thảo xem xét lại sự cần thiết của dự thảo thông tư này. Nếu thấy thực sự cần thiết phải ban hành, thì cần cân nhắc một lộ trình chuyển đổi phù hợp để đảm bảo cho doanh nghiệp có đủ thời gian để đầu tư và điều chỉnh cho việc tuân thủ.
Sẽ tạo áp lực chi phí và hành chính
Theo quy định tại điều 37 và điều 46 Nghị định 67/2013/NĐ-CP của Chính phủ hướng dẫn hoạt động kinh doanh thuốc lá (Nghị định 67), Bộ Tài chính có trách nhiệm in, phát hành và tổ chức cấp tem (miễn phí) cho doanh nghiệp thuốc lá. Tuy nhiên, Dự thảo thông tư tem điện tử hiện quy định các doanh nghiệp thuốc lá phải mua tem điện tử.
Quy định này không chỉ mâu thuẫn với Nghị định 67 mà còn tạo thêm một gánh nặng chi phí đáng kể lên đến hàng nghìn tỉ đồng cho doanh nghiệp. Đồng thời, những đầu tư của doanh nghiệp vào công nghệ và nguyên liệu để dán tem có thể trở thành lãng phí nếu con tem mới có hình thức và kích cỡ khác với con tem cũ, do đó nhiều doanh nghiệp cũng bày tỏ quan ngại về những chi phí đáng kể cho việc thay đổi con tem mới.
Bên cạnh đó, các quy định về chế độ báo cáo trong thông tư với rất nhiều thông tin cụ thể, chi tiết trong báo cáo và tần suất báo cáo cũng đòi hỏi doanh nghiệp phải đầu tư thêm nhân lực cho công việc này.
Nhiều doanh nghiệp nói rằng, việc áp dụng công nghệ thì cần phải tăng tính hiệu quả và giảm nhẹ gánh nặng cho doanh nghiệp, nhưng trong trường hợp này thì thông tư dán tem điện tử lại đang đi ngược với mục tiêu này sẽ tạo thêm gánh nặng cả về chi phí và hành chính cho doanh nghiệp.
Cùng với những ảnh hưởng nặng nề của đại dịch COVID-19, thuế tiêu thụ đặc biệt, các chính sách phòng chống rượu, bia, thuốc lá và các khoản đóng góp bắt buộc, các doanh nghiệp trong ngành thuốc lá và rượu đang gặp rất nhiều khó khăn trong hoạt động sản xuất và kinh doanh. Vì vậy, các doanh nghiệp của cả hai ngành công nghiệp đều có kiến nghị nhà nước sử dụng nguồn thu từ thuế tiêu thụ đặc biệt để cấp, phát miễn phí tem điện tử cho doanh nghiệp, đồng thời giảm tần suất cũng như thông tin qui định trong các báo về sử dụng tem điện tử.
Việc sử dụng mã QR (viết tắt của từ “Quick Response” trong tiếng Anh) đang là một xu thế chung đặc biệt là trong lĩnh vực tài chính và ngân hàng. Để đảm bảo các mã QR được sử dụng một cách thuận tiện và chính xác, cần phải có những tiêu chuẩn và qui chuẩn rõ ràng cho từng lĩnh vực. Tuy nhiên, trong lĩnh vực thuế và truy xuất nguồn gốc hiện nay chưa có các tiêu chuẩn và quy chuẩn cho việc sử dụng QR. Do đó, nhiều doanh nghiệp cũng bày tỏ những thắc mắc và quan ngại về chất lượng, tiêu chuẩn, quy chuẩn của con tem điện tử và cách thức sử dụng tem này.
Đối với các sản phẩm rượu nhập khẩu, hiện chỉ có quy định về chất lượng tem với các nội dung không thay đổi so với quy định trong Thông tư 15/2020/TT-BTC hướng dẫn việc in, phát hành, quản lý và sử dụng tem đối với rượu sản xuất để tiêu thụ trong nước và rượu nhập khẩu, mà chưa có quy định thiết kế tem mẫu hay quy định cụ thể về chất lượng của mã QR.
Theo một đại diện của doanh nghiệp kinh doanh rượu, việc đặt mã QR ở đuôi tem như qui định hiện nay trong dự thảo là rất khó bảo quản và doanh nghiệp sẽ phải đầu tư thêm để bảo vệ con tem. Vì vậy, doanh nghiệp đề nghị mã QR cần đặt ở giữa con tem dán qua nắp chai để đảm bảo an toàn.
Đại diện đến từ một doanh nghiệp thuốc lá chia sẻ băn khoăn làm thế nào để người tiêu dùng có thể truy xuất nguồn gốc của sản phẩm thông qua mã QR trên con tem. Nếu phải vào cổng thông tin điện tử của Chính phủ hay của Tổng cục Thuế mới kiểm tra được nguồn gốc của sản phẩm dựa trên mã QR thì có lẽ con tem mới sẽ không giúp người tiêu dùng có thể dễ dàng tra soát nguồn gốc của sản phẩm.
Ngoài ra, đại diện một số doanh nghiệp cũng bày tỏ quan ngại về chất lượng đồng bộ của các hệ thống quản lý thông tin điện tử. Cụ thể, theo dự thảo thông tư, doanh nghiệp phải thực hiện rất nhiều bước để có thể thực hiện mua tem, trong đó có một số bước cần được thực hiện trực tuyến trên hệ thống dịch vụ công trực tuyến của cơ quan hải quan đối với sản phẩm nhập khẩu và cơ quan thuế đối với sản phẩm sản xuất trong nước. Do đó, các doanh nghiệp lo ngại về giải pháp xử lý trong trường hợp các hệ thống này bị lỗi dẫn đến việc doanh nghiệp không hoàn tất được bước đăng ký kế hoạch sử dụng tem, hoặc kết quả tra cứu đăng ký không hiển thị được khi doanh nghiệp tới mua tem. Đồng thời, những lỗi hệ thống này cũng có thể dẫn đến việc lượng tem phát hành ra không đủ để đáp ứng nhu cầu mua tem của doanh nghiệp, dẫn đến việc chậm trễ kế hoạch lưu thông sản phẩm của doanh nghiệp, đặc biệt trong những dịp cao điểm như ngày lễ, ngày Tết.
Chưa nói đến việc cơ quan quản lý, người tiêu dùng cũng có thể gặp khó khăn khi tra cứu thông tin về sản phẩm đã được truyền về hệ thống qua con tem. Vì vậy, để có thể tận dụng tối đa những ưu việt của các công cụ điện tử như mã QR, các cơ quan quản lý cần chú trọng trước tiên vào việc phát triển nâng cấp cơ sở hạ tầng để đảm bảo việc quản lý thông tin của doanh nghiệp, cũng như lựu trữ tra cứu thông tin tem điện tử để đảm bảo công tác mua tem cũng như truy xuất nguồn gốc sản phẩm đều được trơn tru, tránh ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.
Một số doanh nghiệp cũng có kiến nghị cho phép được có lựa chọn áp dụng tem hiện tại và tem điện tử cho đến khi cả cơ quan quản lý và doanh nghiệp đã được trang bị đầy đủ về cơ sở hạ tầng kỹ thuật phù hợp cho việc sử dụng tem điện tử một cách hữu hiệu.
